Özet:

Bu çalışmanın amacı depremin sosyal ve psikolojik boyutunun arka planlarından biri olan kültürel boyutun, depremle baş etme stratejileri arasında tartışılmasını sağlamak ve deprem eğitiminde bu kültürel boyutun kullanılmasını önermektedir. Çalışmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmış, betimsel analizle yorumlanmıştır. Araştırmanın sonucunda Türk halk şiirleri ve memoratlarının depremle ilgili doğaüstü, mistik, geleneksel inanç ve düşünceler barındırdıkları görülmüştür. Halk şiiri ve memoratlarda bulunan en yoğun inanç ve düşünce ise depremin nedeninin Allah ve kader olduğudur. Bu anlatılarda depreme ilişkin olumlu kültürel boyut halk şiirlerinde birlik ve beraberlik mesajlarının verilmesi ve dayanışma geleneğinin yüceltilmesidir. Olumsuz kültürel boyut ise depremin din, gelenek ve göreneğe aykırı davrananlar yüzünden verilen bir ceza olduğu inancının bulunmuş olmasıdır. Buna ek olarak deprem sürecinde oluşan toplumsal ve politik ayrışmalar da olumsuz kültürel bir boyut olarak yorumlanmıştır. İncelenen şiir ve memoratlarda depremle başa çıkma stratejisine uygun söylemlerin olup olmadığına bakıldığında ise sosyal destek arayışı, suçlayıcı/çaresizlik ve kaderci başa çıkma yaklaşımlarının Türk halk şiirlerinde ve memoratlarında en çok ifade edilen söylem olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçtan hareketle depremin kültürel boyutunun bilinen baş etme stratejilerine ek bir strateji olarak kabul edilmesi ve “kültürel bellek statejisi” adıyla tanımlanmasının tartışılması gerekmektedir. Bu amaçla da depremle ilgili inanç ve düşüncelerin folklor bilimciler tarafından öncelikle derlenmesinin gerekliliğini savunulmaktadır. Çalışmanın ikincil önerisi ise deprem riskinin bulunduğu öncelikli alanlarda okuryazarlığın daha düşük olduğu kırsal yerlerde, halkın belleğinde bulunan depremle ilgili yanlış inanç, davranış ve bilgilerin açığa çıkarılması ve bilimsel bilgi ve düşüncelerle karşılaştırmalı olarak yer değiştirmesini sağlayacak disiplinler arası bilimsel çalışma ve uygulamalarla, süreklilik gösteren yaygın eğitimler verilmesidir.

Anahtar Kelimeler: