Abstract:

Terşîhât, Nasûh Çelebi olarak da bilinen Mustafa el-Belgradî’nin bilinen tek eseridir. 16. yüzyılda yaşamış ve kaynaklarda hayatı hakkında çok az bilgi bulunan el-Belgradî, elliye yakın eserden yararlanarak derleme türünde bir eser te’lîf etmiş ve bu eserlerin özünü eserinde topladığını ifade etmek üzere eserin adını Terşîhât koymuştur. Eser bir bab ve dört maksaddan oluşmaktadır. Bâb bölümünde bazı âyet hadîslerin anlam ve sembolleri zikredilmiştir. Birinci maksadda, genel itibariyle ilk sûfîlerin hayatlarına ve çeşitli görüşlerine yer verilmiştir. İkinci maksadda kendisi de bir Nakşibendî olan Mustafa el-Belgradî, Hâcegân silsilesi ve esaslarını ele almıştır. Burada Hâcegân’dan bazı meşâyihin menkıbeleri ve mertebeleri zikredilmiş, Nakşibendiyye tarîkinin kimi âdâb ve erkânı açıklanmıştır. Üçüncü maksad, felsefî bir ağırlık taşımaktadır. Bu bölümde, İşrâkî felsefenin nazarî yanları hakkında kısa bilgiler verilmiş ve bu geleneğin filozofları tanıtılmıştır. İşrâkî yöntemlerle tasavvufî yöntemler arasındaki benzerlik bu bölümde üzerinde durulan konular arasındadır. Son maksadda âlem-i misâl incelenmiştir. Burada merâtibü’l-vücûd hakkında kısa bir bilgi verdildikten sonra, vücûd mertebelerinden âlem-i misâlin özelliklerine değinlmiştir. Eserin sonunda bir fihrist yer almaktadır. Müellif eserini derlerken yararlandığı kaynakları tek tek burada belirtmiştir. Eser, Nakşî ekolünden gelmekle beraber içinde felsefeye bir bölüm ayırması ve sonunda yararlanılan kaynakları belirten bir listeye yer vermesi yönüylü dikkat çekmektedir.

Keywords: