ASOS INDEKS
Görüntüleme
21
İndirme
2
Eski Türk dinî terminolojisi, Eski Uygurca, Karahanlı ve Harezm Türkçeleri dönemlerinde başta Budizm, Manihaizm ve İslamiyet’i benimsemiş Türklerce ilgili din ve öğretilere ait kavramları Türkçeye aktarma neticesinde ortaya çıkmıştır. Budizm ve Manihaizm gibi öğretileri benimseyen Türk halklarından Uygurlar, ilgili inanç sistemlerine dair bilgileri başta Çince, Toharca, Sanskritçe ve Tibetçe gibi dillerden yaptıkları çevirilerle öğrenmişlerdir. Her iki öğretiye mensup Uygur rahiplerinin kurmuş oldukları tercüme heyeti içerisinde ilgili öğretileri ifade eden terimlere, ‘Türkçeleştirme’ bilinci ile birebir Türkçe karşılık vermeleri tarihî Uygur metinleri ile görülmektedir. Özellikle Budist Uygur rahiplerinin dinî terimleri doğrudan yabancı dilden alma yerine, uyguladıkları ‘Türkçeleştirme’ sistemi, Türk dinî terminolojisinde İslamiyet’i benimsemiş Karahanlı Türklerinin dinî metinlerinde de görülmektedir. Asırlarca Buddha dinini tecrübe eden Uygurlardan aldıkları miraslar ile Karahanlı Türkleri, İslamiyet’e ait pek çok kavramı Budist Uygur söz varlığından alarak (ugan ‘=Skr. ṛṣi→ Tanrı’, azun ‘=Skr. gati→dünya’, tamu ‘=Skr. naraka→cehennem’ vs.) bu terimleri İslam dinine uyarlamışlardır. 10. yüzyılda devlet dinî olarak Karahanlılarca benimsenen İslam dini, beraberinde Türkçe Kur’an Tercümelerini getirmiştir. Karahanlılar döneminde, doğrudan Arapça yerine Farsçadan yapılan Kur’an Tercümeleri arasında TİEM 73 (İstanbul Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, Nr. 73) ve Rylands nüshalı çeviriler, birçok açıdan İslam dinine ait kavramları Türkçe sözcüklerle anlatma bakımından filologlar açısından incelenecek önemli malzemeler içermektedir. Bu yönüyle, eldeki çalışma ilk kez Eski Uygur Türkçesinde ‘beslemek’ anlamıyla görülen egtüle-~igdüle-~iktüle- eylemlerinin İslamî-Türkçe metinler tanıklığında sahip olduğu egtülegen~igtülegen/iktülegen şeklindeki görünümünü ele almaktadır. Çalışmada öncelikle Allah’ın isminden biri olan Rabb ifadesi üzerine değerlendirmeler yapılıp devamında ilgili isimler olan egtülegen~igtülegen/iktülegen ifadelerine yer verilerek kavramın sahip olduğu dilsel yön, çeşitli köken bilgisi sözlükleri yardımıyla ortaya konmuştur.
Old Turkish religious terminology emerged as a result of transferring the concepts of related religions and teachings into Turkish by Turks who adopted Buddhism, Manichaeism and Islam in the periods of Old Uyghur, Karakhanid and Khwarezm Turkish. Uyghurs, one of the Turkic peoples who adopted teachings such as Buddhism and Manichaeism, learned the information about the related religious belief system through translations they made from languages such as Chinese, Tocharian, Sanskrit and Tibetan. It is seen in the historical Uyghur texts that Uyghur priests belonging to both teachings responded to the terms expressing the relevant teachings within the translation committee established by them, with the awareness of ‘Turkishization’. In particular, the ‘Turkishization’ system applied by the Buddhist Uyghur monks instead of directly borrowing the religious terms from a foreign language is seen in the religious texts of the Karakhanid Turks who adopted Islam in Turkish religious terminology. With the inheritance they received from the Uyghurs who experienced the Buddha religion for centuries, the Karakhanid Turks took many concepts belonging to Islam from the Buddhist Uyghur vocabulary (ugan ‘=Skr. ṛṣi→Tanrı’, azun ‘=Skr. gati→dünya’, tamu ‘=Skr. naraka→cehennem’ vs.) and adapted these terms to the religion of Islam. The religion of Islam, which was adopted by the Karakhanids as the state religion in the 10th century, brought Turkish Qur'an Translations with it. During the Karakhanid period, TİEM 73 (The Turkish and Islamic Arts Museum, Nr. 73) and Rylands translations, among the Qur'an translations made directly from Persian instead of Arabic, contain important materials to be discussed in terms of philologists in terms of explaining the concepts of the Islamic religion in Turkish words. In this respect, the present study deals with the appearance of the verbs egtüle-~igdüle-~iktüle-, which was first seen with the meaning of 'to feed' in Old Uyghur Turkish, in the form of egtülegen~igtülegen/iktülegen in the testimony of Islamic-Turkish texts. In the study, first of all, evaluations will be made on the expression Rabb, one of the names of Allah, and then the related names egtülegen~igtülegen /iktülegen will be included, and the linguistic aspect of the concept will be revealed with the help of various etymological dictionaries.
Makale Detay 
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
