Özet:

İlk olarak İsveç’te ortaya çıkan ombudsmanlık kurumunun kökeni 18. Yüzyıla kadar uzanmaktadır. Böyle bir kurumun ortaya çıkmasında devletin artan görevleri ile karmaşıklaşan kurumsal yapısı ve hali hazırdaki denetim mekanizmalarının yetersizliği etkili olmuştur. Özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra insan hakları alanında yaşanan gelişmelerin etkisiyle de kamu denetçiliği sistemi, bir salgın gibi yayılarak çeşitli adlar altında uygulamaya başlanmıştır.

Ombudsmanlık, diğer denetim mekanizmaların bir alternatifi değil tamamlayıcısı olarak bireylerin haklarının korunması ve kötü idare olgusunun ortadan kaldırılması gibi hususlarda ikincil bir garanti mekanizmasıdır. Bürokratik süreç ve örgütsel yapının dışında basit, masrafsız, hızlı işleyen çalışma şekli ile her türlü etkiden ve yönlendirmeden uzak ve olaylara salt insan hakları bağlamında yaklaşımı sebebiyle dünyadaki tüm ülkelerce tercih edilen bir seçenek haline gelmiştir.

Ombudsman kurumları, ülkelerin kendi karakteristik özelliklerine göre ortaya çıkıp şekillenmiş ve yine ülkelerin iç ve dış gelişmeleri neticesinde bugünkü mevcut hallerini almışlardır. Ülkelerin anayasal düzenleri, sosyal ve politik yapısı, kültürel ve nüfus özellikleri, hukuk ve demokrasi anlayışları ile çevre ülke ve örgütleriyle olan ilişkileri kapsamında, ombudsman kurumu, diğer örneklerinden ayrışacak ve anılan özellikler kurum içinde yansımasını bulacaktır. Bu nedenle, tek tip bir ombudsman kurumuna rastlamak mümkün olmayacaktır. Çalışmamızda dünyanın farklı bölgelerinde ortaya çıkan ombudsman mekanizmaları karşılıklı olarak incelenecek olup işlevsel bir karşılaştırma yapılacaktır

Anahtar Kelimeler: