Abstract:

İnsan, tüm hayvanlara ve dünyaya egemen durumdadır. Bunun en temel iki nedeni, insanın toplum içinde yaşaması ve beynidir. İnsanın bugünkü egemen duruma gelmesindeki temel neden olan bu beceriler, insanın dil ve iletişim yeteneğinin olmasına bağlıdır. Dil, bir anda düşünemeyeceğimiz kadar çok yönlü, değişik açılardan bakınca başka başka nitelikleri beliren, kimi sırlarını bugün de çözemediğimiz büyülü bir varlıktır. Her yönüyle bir ulusun kültürünün de aynası, insanın ve uygarlığın en önemli belirtisi ve aracıdır. Dil, zihnin çalışmasıyla yeni kavramlar oluşturmakta ve insan yaşamının çeşitli yönlerinin söze dönüşmesini sağlamaktadır. Söz, dilin bireysel yanıdır. Bir toplumun geçirdiği bütün kültür değişimleri dilde yankısını bulmaktadır. Söz ölümü, her dilin söz varlığını oluşturan sözcük veya sözlerden bir kısmının zamanla, dil içi ve dil dışı çeşitli etkenlerle unutulup kaybolmasıdır. Söz ölümünün temel nedeni, sözcüğün gösterdiği nesnenin, toplumun ve bireyin yaşamında artık yerinin kalmaması, tanınmaz olmasıdır. Söz ölümünün üç türü vardır. Bunlar: 1. Saklantı Kelimeler, 2. Yabancılaşan Kelimeler, 3. Tamamen Kaybolan Kelimeler. Saklantı kelimeler, dilde tek başlarına anlamları olmayan belli bölge, ağız veya kavram alanlarında saklanmış kelimelerdir. Kelime kök veya gövdesindeki saklantı kelimeler ve kalıp sözlerdeki saklantı kelimeler olarak iki grupta incelenir. Yabancılaşan kelimeler, yabancı dillerin güçlü etkisinde kalmış dillerde, çekirdek sözcüklerde de yabancılarının tercih edilmesiyle unutulan kelimelerdir. Bu tür kelimelerde Türkçe bir kelimenin bir başka dile geçip o dilin ses ve şekil kalıplarına girerek tekrar Türkçeye geçtiği örneklere de rastlanmaktadır. Tamamen kaybolan kelimeler, kavramın nesneler dünyasında yok olması sonucu oluşan kelimelerdir. Çeşitli sosyal, kültürel, ekonomik ve askerî gelişme ve değişmeler dil üzerinde oldukça önemli bir etkiye sahiptir.

Keywords: