Özet:

Bu araştırma, yağ gülü (Rosa damascena Mill.) çiçeklerinde uçucu yağ içeriği ve uçucu yağ bileşenleri üzerine morfogenetik, ontogenetik ve diurnal varyabiliteleri belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Morfogenetik varyabiliteyi belirlemek için çiçekler taç yaprakları (petal) ve çanak yaprakları (sepal) olarak kısımlarına ayrılmış, ontogenetik varyabiliteyi belirlemek için çiçeklenme sezonu boyunca birer haftalık aralıklarla 4 farklı tarihte (25 Mayıs, 1 Haziran, 8 Haziran ve 15 Haziran) toplama yapılmış ve farklı çiçek gelişme dönemlerine göre 5 farklı gruplandırma yapılmış ve nihayet diurnal varyabiliteyi belirlemek için çiçeklenmenin en yoğun açtığı bir tarihte günün 4 farklı saatinde (06:00, 10:00, 14:00 ve 18:00) toplama yapılmıştır. Clevenger tipi su distilasyonu tekniği ile uçucu yağ oranları ve GC-MS cihazında uçucu yağ bileşenleri tespit edilmiştir. Bir yağ gülü çiçeğinin tümünde %0.035 oranında, petal yapraklarında %0.050 oranında ve sepal yapraklarında %0.013 oranında uçucu yağ bulunduğu tespit edilmiştir. Petal yapraklardan elde edilen uçucu yağda geraniol (%36.9), sitronellol (%26.7) ve nerol (%14.9) gibi monoterpen alkoller daha yüksek, metil öjenol (%0.4) daha düşük bulunmuştur. Yağ gülünde taç yaprakları kupa şeklinde açılmış, stamenleri açık sarı olan çiçeklerin en yüksek uçucu yağ içerdiği (%0.045) tespit edilmiştir. 4 haftalık hasat sezonunun ilk üç haftasında uçucu yağ oranı %0.030’dan %0.045’e yükselmiş, son haftada %0.020’ye düşmüştür. Sitronellol oranı en fazla sezon sonunda (%37.7), gearinol oranı en fazla sezon başında (%42.4) toplanan çiçeklerden elde edilmiştir. Sabah saatlarinden akşam saatlerine doğru gidildikçe uçucu yağ oranı %0.055’ten %0.017’e düşmüş, sitronellol ve metil öjenol oranları artarken, geraniol ve nerol oranları ise azalmıştır.

Anahtar Kelimeler: