Abstract:

Türk edebiyatının umûmî gelişimi dâhilinde yaklaşık altı yüzyıl devam eden klasik Türk edebiyatı geleneğine bağlı yüzlerce şair yetişmiştir. Dijital erişim kolaylığıyla gün geçtikçe eserler ve sanatçılar üzerine yapılan çalışmalar artmakta ve yeni eserler ilim âleminin istifadesine sunulmaktadır. Dîvân şiiri geleneğinde yetişen sanatçılardan biri de bu çalışmaya konu olan XVI. yüzyıl Kanûnî Sultan Süleyman devri şairlerinden Defterî’dir. Kaynaklarda verilen bilgilere göre 914 (1508/1509) yılında doğan Defterî’nin asıl adı Halîl’dir. Çandarlı Kara Halîl Paşa sülalesinden gelen şair Şeyhülislam Sa’dî Efendi’nin hizmetinde bulunmuş; Davut Paşa, Atîk Ali Paşa ve Kadızâde Efendi Medreselerinde müderrislik yapmış; Şehzade Beyazıd’ın oğlu Sultan Orhan’ın lalalığı görevinde bulunmuş ve Budin kitabetinde görevliyken 976 (1568/1569) yılında vefat etmiştir. Dîvânın sonundaki tarih beytine göre şair ölümünden 7 yıl önce 969 (1561/1562) yılında dîvân tertip etmiştir. Defterî’nin bugüne kadar üzerine çalışma yapılmamış Dîvânı’nın bilinen tek nüshası İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmalar R. 796 arşiv numarasıyla kayıtlıdır. Elli beş varaktan oluşan dîvân nüshasında 210 gazel, 3 kaside, 1 tahmis, 1 muhammes ve 1 tane tarih beyti bulunmaktadır. Bu çalışmada öncelikle şair hakkında kaynaklardan elde edilen bilgiler verilecek, ardından Defterî’nin bilinen tek eseri olan Dîvânı şekil ve muhteva açısından tanıtılacaktır. Yazının sonunda Dîvân’dan seçilen örnek on beş gazelin transkripsiyonlu metni de verilecektir. İleride yapılacak kapsamlı bir kitap çalışmasıyla XVI. yüzyıl klasik Türk edebiyatı tarihinde Defterî’nin de yerini alacağı ümit edilmektedir.

Keywords: