Abstract:

İnsanlığın doğayla mücadelesi insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanoğlu tarihin ilk dönemlerinden itibaren çetin doğa koşullarının yanı sıra doğal afetlerle de mücadele etmek zorunda kalmıştır. Yeryüzünde en yaygın görülen doğal afetlerden biri de şiddetli yağışlar neticesinde ortaya çıkan kısa süreli doğal afetler olmakla birlikte etkileri yıkıcı boyutlara ulaşabilen sel felaketleridir. Sellerin maddi ve manevi pek çok olumsuz sonucu bulunmaktadır. Seller maddi kayıpların yanı sıra yol açtığı can kayıplarıyla toplumu psiko-sosyal yönden de derinden etkilemektedir. Sevdiklerin kaybedilmesi başta olmak üzere yaşanılan kayıplar özellikle ömür boyu taşınacak derin ruhsal etkilere sebep olmaktadır. İslam’ın zuhur ettiği ve Müslümanların kıblesi olan Kâbe’ye ev sahipliği yapan Mekke tarihte pek çok sel baskınına maruz kalmıştır. Sel baskınlarının sebeplerine bakıldığında ise Mekke’nin iklimi, düzensiz yağmur rejimi, seyrek bitki örtüsü, şehrin etrafı dağlarla çevrili dar bir vadide kurulması gibi pek çok unsurun etkili olduğu görülmektedir. Sel baskınları yağış rejimine bağlı olarak genellikle kurak dönemlerden sonra şiddetli yağışlara bağlı olarak meydana gelmiş, seller neticesinde insanlar hayatını kaybetmiş, hayvanlar telef olmuş, gıda ve içme suyu sıkıntısı ortaya çıkmıştır. Sel sularının verdiği zararlardan korunmak için değişik dönemlerde başta bent inşası olmak üzere çeşitli tedbirler alınmakla birlikte, bu tedbirlerin daha çok Mescid-i Harâm ile Kâbe’yi sel sularından korumaya yönelik olduğu dikkat çekmektedir. Bununla birlikte Mekke’yi sel baskınlarından korumak için alınan tedbirler, şehrin dar bir vadide bulunması sebebiyle kısıtlı kalmıştır. Sel baskınlarının olumsuz sonuçlarının yanı sıra sebep olduğu korku sebebiyle, insanların Allah’a sığınarak kötülük ve günahlara tövbe etmesi ve kendilerini ibadete daha çok vermesi ile kuraklığı gidermesi gibi olumlu sonuçları da olmuştur. Ayrıca sel baskınları meydana geldikleri dönemde edebiyatta da etkisini göstermiş ve sellerle ilgili pek çok şiir yazılmıştır. Bu çalışmada Mekke’de, Cahiliye döneminden Emevilerin yıkılışına kadar olan tarihi süreçte yaşanan ve kaynaklarda tespit edilebilen yedi sel baskını incelenerek sellerin sebepleri ile ekonomik, sosyal ve dini alanda ortaya çıkan sonuçlar ele alınmıştır.

Keywords: