Abstract:

Avrupa, Kafkasya ve Orta Asya arasında bir geçiş güzergâhı olan ve Soğuk Savaş sonrasıfazla jeopolitik değişime uğrayan Karadeniz Havzası’nda, küresel güçlerin önceliklerinin ve bölgesel aktörlerin beklentilerinin de değişmesiyle birlikte, rekabet ve hâkimiyet mücadelesi çok yönlü bir boyut kazanmıştır. Bölgenin risk taşıyan özellikleri ile birlikte güvenlik algısı da değişerek çok daha kapsamlı bir hale gelmiştir. Bölge ülkeleri kendi çıkarları ve Karadeniz Havzası’nın güvenliği bakımından, birbirlerine karşı tehdit algılamalarını değiştirerek kapsamlı işbirliği girişimleri gerçekleştirmişlerdir. Ancak bölge ülkeleri ABD ve NATO yoluyla kendilerini güvenlikli bölge, AB’ye girerek de ekonomik sorunlarını çözmeyi hedefledikleri için, kendi aralarındaki işbirliği süreçleri de zayıf kalmaktadır. Karadeniz Havzası güvenliğini içeren bir diğer önemli konu da Soğuk Savaş sonrası Türkiye- Rusya Federasyonu ilişkilerinde görülen yumuşama ve işbirliği çalışmalarıdır. Montreux Boğazlar Sözleşmesi’ne göre Karadeniz, kıyıdaş ya da sınırdaş olmayan küresel güçlerin savaş gemilerini sokamadığı tek denizdir. Türkiye-Rusya, Boğazlardan geçiş ve Karadeniz’de askeri güç bulundurmak konusunda aynı görüşü paylaşmışlardır. Fakat ABD ve AB, Karadeniz’de deniz gücü bulundurmayı engelleyen Montreux’nün değiştirilmesini istemektedirler. Türkiye ile Rusya arasında küreselleşme ile gelişen ekonomik ilişkilerde enerji konusunun ön plana çıkması gibi, Karadeniz’in güvenliği konusunda da, iki ülke arasında ittifakın öne çıktığı görülmektedir. Avrasya’nın merkezinde yer alan Karadeniz bölgesinde ABD özellikle son yıllardaki girişimleri ile bir etki alanı yaratmaya çalışmaktadır. Kafkasya ve Balkanlar’da olduğu gibi dünyanın diğer çatışma bölgelerine de yakın mesafede bulunan bölgede, dengenin değişmesi durumunda, Karadeniz’de olduğu kadar Kafkasya ve Ortadoğu’daki süreçlerin de olumsuz etkilenebileceğini söylemek mümkündür.

Keywords: