Özet:

.Müellifler hadislerin sahih veya zayıf olması hususunda farklı düşünmüşlerdir. Zehebî, İbn Hacer v. b. muhaddisler cerh, ta’dil, sahih ve zayıf kabul etme konusunda hadisçileri üç kısma ayırmışlardır: Birincisi müteşeddidlerdir, Onlar Ebî Hâtim ve İbn Maîn vb. gibi bir veya iki hatası sebebiyle râvilerin zayıflığına hükmedenlerdir. Onlar zayıflıklarını araştırmakla birlikte öncelikle râvileri güvenilir olarak kabul ediyorlar. İkincisi de mutedillerdir: Onlar Buhârî ve Ebû Zur’a vb. gibiler olup râvilerin sahih ve zayıf hadislerini Kabul ederler. Üçüncüsü ise mütesâhillerdir. Onlar Tirmzî, İbn Hıbbân vb. gibi. Râvilerin zayıf rivayetlerini Kabul ederler, güveliri oldukları durumları da araştırırlar. İmam Hâkim sahih ve zayıf kabul etme konusunda mütesâhillerden biridir. Âlimler onun Müstedrek’inde mütesâhil olduğu konusunda ittifak etmiştir. İbnu’s-Salâh onunla ilgili şöyle değerlendirme yapmaktadır: "O sahih hadisle ilgili şart koşmada son derece geniş bir yaklaşıma sahipken, kendisiyle hükmetme hususunda ise mütesâhildir. " Nevevî ise onu şöyle değerlendirmedir: Hadis hâfızlar, Hâkim’in sahih Kabul etme hususunda mütesâhil olduğunda ittifak etmiştir. Âlimler, Hâkim’in Müstedrek’inde Sahih bulduğu hadislerin hükmü konusunda üç görüşe ayrıldılar: Bir kısmı Müstedrektedki hadislerin hepsini reddetti, bir kısmı mutlak olarak kabul etti, İbnu’s-Salâh gibi bir kısmı ise orta yolu benimsediler. İbnu’s-Salâh onunla ilgili şu değerlendirmeyi yapmaktadır: Onun hadisçiliği konusunda orta yolu benimsemek daha evlâdır. Zira onun sahih dediğine diğer imamlarda hiçbir değerlendirme bulamıyoruz. Bu yüzden sahih olarak kabul edilmese de hasen olarak kabul edilir. Zayıf olduğuna dair illet ortaya çıkmadıkça kendisiyle delil getirilir ve amel edilir. "Bu durum râvilerin cerh ve tadili hususundaki ihtilaflarından kaynaklanmaktadır". Hasen ve sahih hadisler veya hasan ve zayıf hadisler ya da zayıf ve daha zayıflar hadisler arasındaki tereddütlü ihtilaflar makbul kabul edilebilir. Ancak sahih hadisle mevzu hadis arasındaki ihtilaflar sahih ve zayıf dışında başka sonuçlara işaret etmektedir. Hakim hadis tenkidinde müsamahakarlığı ile bilindiği için Zehebi Hakimin kitabını incelemiş görüşlerinin bazısını onaylamış bazısını da kabul etmemiştir. Yani o hadislerden bir kısmını Hakim sahih bulduğu halde Zehebi mevzu olduğuna karar vermiştir. Tabii ki, aralarındaki bu keskin ihtilafın önemli sonuçları vardır. Biz bu hadisleri inceleyerek Hakim’in ne kadar toleranslı olduğunu ve aynı şekilde Zehebi’nin hadis ilminde derinleşmeden önceki zamanlarda Kitabu’l-Müstedrek hakkındaki sözlerinin ne kadar sıhhatli olduğunu öğreniyoruz. 

Anahtar Kelimeler: