Abstract:

Türk halk edebiyatınınönemli eserlerinden biri olarak kabul edilen Dede Korkut Kitabı, günümüze biri Vatikan’da diğeri ise Dresden’de bulunan yazılı iki nüsha ve sözlü kültürde sayısız versiyonları ile ulaşmıştır. Değerine nazaran geç bir tarihte bilim dünyasına tanıtılan Dede Korkut Kitabı, özellikle son yıllarda oldukça fazla araştırmaya konu olmuştur. Dede Korkut Kitabı, Oğuz boyunun dünya görüşünü ve yaşam tarzını anlatan bir eser olmakla birlikte, tüm Türk boyları tarafından sahiplenilmektedir. Bu durum eserin sözlü anlatı geleneğinin bir parçası olmasından kaynaklandığı gibi, daha çok eserde kullanılan zaman ve mekân birlikteliğinin geçmiş ile gelecek arasında bir bağ kurarak, eserin yerelden evrensele ulaşan değerlere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle Dede Korkut Kitabı’ndaki zaman ve mekân ilişkisi son derece önemlidir. Bu makalede; Dede Korkut Kitabı’ndaki zaman ve mekân ilişkisi üzerinde durulmuştur. İncelemede zaman ve mekân ilişkisini bir kuramsal çerçevede ele alan, M. M. Bakhtin’in kronotop kuramı kullanılmıştır. Bu nedenle öncelikle Bahktin’in edebiyat teorisine kazandırdığı “kronotop” terimi ve kuramın temel özellikleri açıklanmış, daha sonra Dede Korkut Kitabı’nda yer alan kronotoplar belirlenip, kronotopların anlatmalardaki işlevleri üzerinde durulmuştur. Böylelikle kronotoplar bağlamında, Dede Korkut anlatmalarını geçmişten geleceğe taşıyan özellikler tespit edilmiştir.

Keywords: