Abstract:

Her türlü yeniliğe karşı çıkışın adı olan eski taraftarları eğitim alanında da yeniliklere yüksek sesle karşı çıkmışlardır. Usul-i kadim adı verilen ve Buhara tipi eğitimin yaygın olduğu eğitim kurumlarının işlevsizliği toplumun geri kalmasında en önemli etkenlerden biriydi. Uzun yıllar Arapça, Farsça’nın öğretildiği ve okuma yazmanın ötesine geçemeyen eski tip medreselere karşı çıkışın adı olan usul-i cedit hareketi, toplumsal yenilenmenin ve ilerlemenin en önemli temsilciliğini yapmıştır. İsmail Gaspıralı’nın 19. yüzyılın son çeyreğinde açtığı ve usul-i cedit adını verdiği yeni tip medreselerde çocuklara 45 günde okuma yazma öğretiliyor, bunun yanında tarih, coğrafya, matematik gibi dünyevi ilimlere yer veriliyordu. Cedit okullar dalga dalga tüm Türk dünyasında yayılıyor ve toplumun gelişmesinin önünü açarak eğitim meselesine kökten çözüm bulmak için önemli bir işlevi yerine getiriyordu. İdil-Ural bölgesinde yetişen aydınların en önemlilerinden Fatih Kerimî, usul-i cedit hareketinin lideri olan İsmail Gaspıralı’nın fikirlerini ve eğitim faaliyetlerini benimsemiş bir Tatar aydını olarak sadece onun okullarında eğitim almamış, aynı zamanda Kırım’da açtığı usul-i cedit okulunda öğretmenlik yapmıştır. Bu çalışmada Fatih Kerimînin “Cihangir Mahdumnun Avıl Mektebinde Ukuvı” adlı hikayesinden hareketle eğitim meselesi ele alınacaktır. Fatih Kerimî ile babası Gılman Kerimî’nin yaşamına dair izler görebildiğimiz bu eser İdil Ural bölgesinde yaşayan halkın eğitime bakış açısını yansıtması bakımından ayrıca önem taşımaktadır.

Keywords: