Özet:

Bu çalışma, ticari amaçlı üretimi yapılan üç farklı lavanta çeşidi Hemus, Raya ve Yubileina'dan izole edilen uçucu yağların Sitophilus granarius (L., 1758) (Coleoptera: Curculionidae)’un ergin dönemlerine karşı insektisidal ve davranışsal etkisini laboratuvar koşullarında belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bitki uçucu yağlarının kontakt, fumigant ve repellent etkileri araştırılmış ve bu yağların buğdayın çimlenme gücü üzerine olası etkileri değerlendirilmiştir. Uçucu yağlar, bitki materyallerinden Neo-Clevenger tipi aparat kullanılarak hidrodistilasyon yöntemine göre elde edilmiştir. Uçucu yağların kimyasal bileşenleri gaz kromatografisi-kütle spektrometrisi ile tespit edilmiştir. Denemeler 2019 ve 2020 yıllarında laboratuvar koşullarında yürütülmüştür. Çalışma sonucunda bitki çeşitlerine göre fumigant aktivitesinin değiştiği tespit edilmiştir. Hemus uçucu yağının fumigant aktivitesindeki LC90 değeri 0.157 µl/ml hava olarak belirlenirken, bu değer Raya ve Yubileina'da sırasıyla 0.139 µl/ml hava ve 0.118 µl/ml hava olarak belirlenmiştir. Uygulamadan altı saat sonra en yüksek repellent etki, Yubileina'nın 0.05 µl/cm2 uygulama dozunda %86 repellent etki ile gözlenmiştir. Yubileina'nın ana uçucu yağ bileşenleri, linalool (%36.0), linalil asetat (%24.2) ve lavandulil asetat (%5.86) olarak belirlenirken Hemus'un temel bileşenleri linalool (%28.5), linalil asetat (%23.1) ve lavandulil asetat (%6.59), Raya'nın ana bileşenleri ise linalool (%42.5), linalil asetat (%30.0) ve α-terpineol (%5.45) olarak belirlenmiştir. Her üç uçucu yağ için de buğdayın çimlenme gücü üzerinde olumsuz bir etki belirlenmemiştir. Bu sonuçlar, lavanta uçucu yağlarının S. granarius'un mücadelesinde önemli bir potansiyele sahip olabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: