Özet:

Altmışı aşkın kasidesiyle Türk Edebiyatının yegâne kaside ustası olan Nef'î'nin psikolojisini gazellerinde hareketle anlamaya çalışacağız. Şair ister başkasını ister kendisini övsün bir iktidar şiiri olan kaside, sonuçta övgüye dayalı bir şiirdir. Bu itibarla kasideye meyli şiddetli olan mizaçların övgü ve yergide aşırılığa kaçmaları olasıdır. Oysa zevk, eğlence şiiri kabul edilen gazel, iç huzurun, iç ve dış tezahürüdür. Bu itibarla bu çalışmadaki değerlendirmeler şairin gazelleri dikkate alınarak yapılmıştır. Şair, redif kelimeyi şiirin bütün beyitlerinde redife bağlı kalır ya da kalmaz. Redife bağlı kalmak hayal zenginliğidir. Redife bağlı kalmamak ise kelime zenginliğidir. Divan şiirinde şairlerin seçtiği redif kelimelerin yapısı, anlam ve fonksiyonu, şairin kişiliğini yansıtmada önemli bir kapıdır. Tercih edilen kelimelerin yabancı kökenli veya millî oluşu, kelimelerin isim ya da fiil soylu olması ve kelimelerde olumsuzluk eklerinin varlığı bize birtakım işaretler verecektir. Bunun yanında meselâ, bir gazelin mahlas beyiti dışındaki beyitlerde muhatab genellikle şairin dışındakiler ( gönül, sevgili, rakib, dünya, saç, göz, yanak vb.) iken mahlas beyitinde muhatab genellikle şairin kendisidir. Redif kelimeyi ve mahlas beyiti bu bağlamda değerlendirdiğimizde şâirin iç dünyası hakkında bize bazı ipuçları verecektir. Günümüzde metne dayalı psikolojik çözümlemelerin yapılması önem kazanmıştır. Günümüz edebiyat çalışmalarında psikolojinin yeri ve önemi, birçok uzmana göre açıktır. Bu yaklaşımda Türk şiirinin en büyük ustalarından Nef'î'yi tanımaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: