Özet:

Kategori, önermede yüklemi gösteren kavramdır. Aristote-les'in mantık üzerine yaptığı çalışmalarını içeren Organon adlı eser-lerinin ilki kategoriler üzerinedir. Kategoriler varlığın en genel yük-lemleridir. Ancak birinci kategorinin ana üyeleri, Aristoteles'in öğre-tisine göre hiçbir zaman gerçek anlamda yüklemler olmayıp özneler olan bireysel tözlerdir. Bireysel tözler tanımda zatın varlığını dikkate alan bir tanımı gerektirir. Bu bakış realizmin de temel hareket noktasıdır. İslam düşünce geleneğinde İbn Hazm Aristotelesçi düşün-cenin önemli temsilcisidir. Aristoteles varlığın gerçekliği hakkındaki belirlemesini birinci töz tanımlamasıyla serd eder. Ona göre dış dünyanın hakiki kuşkusuz belirleyicidir. Birinci tözler nesne hak-kında gerçek bilgiyi verirler. İbn Hazm da, İslam düşünce geleneği içinde ise Zahiri ekolün öncüsüdür. Zahiri ekol, nassların zahirine göre anlaşılması ve buna göre amel edilmesini ister. Bu yüzden hem nassın algılanan gerçekliği; hem de dış dünyanın hakikatinin doğru bilgisi için temel dayanaktır. Onun bu yaklaşımı doğrudan Aristote-les'in gerçekliği ifade eden birinci töz anlayışıyla ilişkilidir. İbn Hazm, varlık olmak bakımından varlığı kendi konusu bağlamında değerlendirir. Bu yüzden kategorilerin yerini ve sınırını tespit önemlidir. Buna göre kategorileri sağlıklı bir biçimde tanımla-yabilmek için irdelemek ve kategorilerin fonksiyonunu tayin etmek gerekmektedir. Bu yüzden hem Aristoteles hem de İbn Hazm kate goriler bahsine eserlerinde önemli yer vermişlerdir. Bu makale her iki düşünürün konuyu ele alışlarını inceleyecek ve bir fikir edinme imkanı sunacaktır.

Anahtar Kelimeler: