Özet:

Bu çalışmada İttihat ve Terakki’nin kütüphanecilik faaliyetlerine ait olarak başlatmış olduğu milli kütüphane adı verilen bir dizi şehir kütüphanesinin kuruluşu ve bu çerçevede geliştirilen politikalar, basın ve yayına intikal etmiş gazete haberleri ve belgeler üzerinden değerlendirilerek bu politikanın 1910’lu yıllardan 1920’li yıllara kadar olan serüveni incelenecektir. İlk defa milli kütüphane adıyla bu kavramın kullanılmış olması İttihat ve Terakki dönemine aittir. Bundan önce genellikle İstanbul merkezli olmak üzere umumi kütüphane adı altında bir milli kütüphane denilebilecek ve ülkede neşredilen kitapları derleme ve toplama görevini üstlenecek bir merkezi kurum oluşturulmaya çalışılmıştır. Ancak bu kurum Bayezit Devlet Kütüphanesi ile sınırlı kalmıştır. Fakat İttihat ve Terakki, bu politikayı bütün Osmanlı şehirlerinin önde gelen merkezlerine yaygınlaştırmak amacıyla milli kütüphane adı altında bir dizi kütüphanenin kurulması için teşebbüslerde bulunmuştur. Bu teşebbüslerin sonucunda İzmir, Konya, Trabzon, Eskişehir gibi önemli kent merkezlerinde ilk defa milli kütüphane adıyla kütüphaneler kurulmuş ve bu çerçevede basına intikal eden haberlere göre 1910’lu yılların başından itibaren çeşitli basın organlarında milli kütüphanelere dair haberlerin yayınlandığı tespit edilmiştir. Bu şehirlerde kütüphane kurma girişimlerinden sadece İzmir’deki başarılı olup 1912 senesinde kurulan İzmir Milli Kütüphanesi günümüze kadar gelmiştir. 1916 senesinde Konya’da kurulan milli kütüphane ise şimdiki Konya İl Halk Kütüphanesinin temelini oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler: