Özet:

İslam medeniyetinin kitâbiyatı üzerine önemli çalışmalar kaleme alan Fuat Sezgin, İstanbul Üniversitesi Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsü’ndeki eğitimini 1947 yılında Arap ve İran Filolojisi bölümünde hazırladığı “Bedî‘ İlminin Tekamülü ve İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Bedîiyyelere Ait Yazmalar Kataloğu” başlıklı tezi ile tamamlamıştır. Sezgin, teze başlarken bedîiyye türünü incelemeyi ve İstanbul yazma eser kütüphanelerinde yer alan bedîiyyâtın kataloğunu çıkarmayı amaçlamıştır ancak çalışması esnasında izah etmeyi zaruret addettiği; beyân ilminin Câhiz’la (ö. 255/869) başlatılması, İbnü’l-Mu‛tez’in (ö. 296/908) zikrettiği bedî‘ nevilerinde ani bir artışın bulunması, Kudâme b. Ca‛fer’in (ö. 337/948) Nakdü’ş-şiʿr’inde kendisini bu alanda eser telif edenlerin ilki olarak zikretmesi gibi bir takım meselelerle karşılaşmıştır. Bu meselelerden yola çıkarak özelde bedî‘ ilminin genel olarak ise belâgatın doğuşu ve gelişimi hakkında hâlihazırda da canlılığını sürdüren tartışmalara dâhil olmuştur. İbnü’l-Mu‛tez’in Kitabu’l-bedî‘i ile bir disiplin olarak ortaya çıktığı kabul edilen bedî‘ ilminin menşeinde Yunan felsefesinin tesirinin olduğu hususunda modern dönemde tartışmalar cereyan etmiştir. Kitâbu’l-bedî‘nin telif edilme sürecinden yola çıkarak yaptığı tetkiklerle bedî‘ ilminin tarihini iki safhaya ayıran Fuat Sezgin, İbnü’l-Mu‛tez’in kitabının bölümleri arasında bir ayrıma gitmiş ve kitabın ikinci bölümünü Aristo’nun Rhetorica’sından (Kitâbü’l-Hatâbe) istifade ederek telif ettiği kanaatine varmıştır. Bu kanaatini İbnü’l-Mu‛tez’in çağdaşı olan Kudâme b. Ca‛fer’in Nakdü’ş-şiʿr’inde de Aristo etkisinin açıkça tespit edilebilir olmasıyla desteklemiştir. Bu çalışmada ise Fuat Sezgin’in bedî‘ sanatlarının tarihçesine yönelik söz konusu tespitlerini ve argümantasyonunu analiz edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: