Özet:

El ile çoğaltılmış tarihi metinlerin aslına yakın bir surette neşrine dayanan metin tenkidi, bilginin sonraki kuşaklara bozulmadan aktarılması bakımından oldukça önemlidir. El yazması nüshaların ortak ve ayırıcı hatalarından hareketle soy ağacını çıkartmaya dayanan stemmatoloji metin tenkidini tamamlayıcı bir bilimdir. Ülkemizde son dönemde metin tenkidi ve stemmatoloji ile ilgili kuramsal çalışmalar hız kazanmıştır. Her el yazması eserin kendine has özellikleri vardır. Muhtevası hacimli bazı tarihî kitaplar fazla sayıda yazma nüsha ile günümüze intikal etmiştir. Bu tür eserlerde muhteva malzemesi ve yazma nüshalar çok sayıda olduğu için sadece metin tenkidi ve stemmatolojinin verileriyle işin içinden çıkmak güçtür. Böyle bir eser neşredecek bir nâşir metin tenkidi ve stemmatolojinin temel kabullerinin yanı sıra esere, yazarın yaşamına, yazarın ve yüzyılın dil ve anlatım hususiyetlerine, eserin mensubu olduğu edebî dönemin ilkelerine ve tarihi bilgilere hâkim olmalıdır. Metin tenkidinin bilindik kaideleri doğrultusunda, 3-5 nüsha mukayesesiyle kuracağı bir metnin müellifin elinden çıkmış esere göre eksiklikler barındırabileceğini bilmelidir. Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Künhü’l-ahbâr adlı genel tarih kitabı Türk edebiyatının fazla sayıda nüshası bulunan hacimli eserlerinden biridir. Bu makalede Künhü’l-ahbâr örneği üzerinden fazla sayıda nüshası bulunan hacimli kitapların nüsha ailesini çıkartma hakkında değerlendirmeler yapılacak; bu tür eserlerin tenkitli metnini kurmada müellife ait cümle, paragraf, manzume vb. unsurların metin dışı kalmasını önlemek maksadıyla yeni bir yöntem teklif edilecektir.

Anahtar Kelimeler: