Abstract:

Eski bir adayayı olan Doğu Pontidler’in batı kısmında yer alan Ulubey (Ordu) yöresindeki çarpışma sonrası Tersiyer yaşlı volkanik kayaçlar dört takıma ayrılmıştır. Yenisayaca bazaltı plajiyoklas (An61–83), klinopiroksen (Wo42–44En39–41Fs15–18) ve olivine fenokristalleri ve titanomagnetit içerirken, Çatal Tepe ve Elekçioğlu Tepe takımı (ÇES), Işık Tepe takımı ve andezit/trakiandezit takımını oluşturan kayaçlar ise plajiyoklas (An23–78), klinopiroksen (Wo27–48En37–55Fs11–26), hornblend (Mg#= 0.63–0.76), biyotit (Mg#= 0.63–0.82), sanidin fenokristalleri, titanomagnetit ve apatit içermektedir. Petrokimyasal verilere göre, kayaçlar toleyitik-alkalenden kalk-alkalene kadar değişen karaktere sahip olup, orta-yüksek-K içerirler. Örneklerin çoğunun düşük Mg-numarası ile Cr ve Ni içeriklerine sahip olması, bu kayaçların mantodan türemiş ergiyiklerden itibaren önemli derecede ayrımlaşmaya uğradıklarını göstermektedir. Harker diyagramlarına göre, Yenisayaca bazaltı’nda klinopiroksen ± plajiyoklas ± magnetit ayrımlaşması, Çatal Tepe ve Elekçioğlu Tepe takımı (ÇES), Işık Tepe takımı ve andezit/trakiandezit takımını oluşturan kayaçlarda ise hornblend + biyotit + plajiyoklas ± magnetit ± apatit ± sanidin ayrımlaşması etkili olmuştur. Ulubey (Ordu) yöresi volkanitlerinin N-tipi Okyanus Ortası Sırtı Bazaltı (N-Type MORB)’na normalize edilmiş iz element dağılımlarına göre, Ulubey yöresi volkanik kayaçları özellikle büyük iyon yarıçaplı litofil element ve daha az oranda Th ve Ce konsantrasyonları bakımından zenginleşme, fakat Zr, Y ve TiO2 konsantrasyonları bakımından tüketilme göstermektedirler. Buna ilaveten, kayaçların büyük iyon yarıçaplı litofil elementlere kıyasla azalan Nb ve Ta içerikleri, orta derecede HNTE (hafif nadir toprak element) /ANTE (ağır nadir toprak element) oranları ve yüksek Th/Yb oranları; volkanitlerin köken magmasının muhtemelen daha önceden akışkanlar tarafından metazomatizmaya uğratılmış zenginleşmiş bir kaynak bölgeden (muhtemelen litosferik manto) türeyebileceklerini ifade etmektedir. C1-kondrite normalize edilmiş nadir toprak element dağılımları, düşük-orta derecede zenginleşmeyle konkav şekilli olup, Yenisayaca Bazaltı ile Çatal Tepe ve Elekçioğlu Tepe takımı (ÇES), Işık Tepe takımı ve andezit/trakiandezit takımını oluşturan kayaçların benzer kaynaklardan itibaren oluştuğunu düşündürmektedir. Nadir toprak element dağılımlarında gözlenen negatif Eu anomalisi, kayaçların gelişiminde plajiyoklas ayrımlaşmasının etkili olabileceğini göstermektedir.

Keywords: