Özet:

Halaf Kültürü, Kuzey Mezopotamya ve Suriye’den kuzeyde Elâzığ-Malatya Ovalarına, Güneydoğu Akdeniz’e, Orta Anadolu’ya ve Van Havzası’na kadar kesintisiz uzanmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalar bu kültürün bilinenden çok daha uzak diyarları dolaylı yollardan etkilediğine dair birtakım ipuçları sunmaktadır. 1900’lü yılların başlarından itibaren günümüze kadar Halaf kültürünün yayılımı, kökeni ve kronolojisi hakkında birçok öneri ileri sürülmektedir. Zagros dağlarının alt kuşağında, Anadolu’nun iç bölgelerinde ve Muş-Van coğrafyasında gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalar bizlere çok bileşenli bir kültürün varlığını doğrulamaktadır. Elbette Doğu Anadolu’da, Kuzey İran’da, Kafkasya’da ve Orta Asya’da henüz hiç araştırılmamış düzlükler, doğal yol hatları üzerinde gerçekleştirilecek bilimsel çalışmalar eksikliklerin giderilmesine yardımcı olacaktır. Halaf Kültürü, görüldüğü gibi oldukça geniş bir coğrafyada hem seramik hem mimari hem de küçük buluntu özellikleriyle bir nevi moda gibi yayılım bulmuştur. Bu kültür kendinden önceki Hassuna-Samarra kültüründen etkilenmiş hemen ardılı olan Obeyd Kültürü’nü ise etkilemiştir. Kaleme aldığımız bu çalışma söz konusu Halaf Kültürü’nün bilinenden çok daha uzak diyarları etkilemiş olabileceğini bilimsel olarak desteklemektedir. Bu etkinin nerelere kadar nüfuz ettiği irdelendiğinde Türkmenistan (Anav) sınırlarına kadar ulaştığına dair birtakım ipuçları sunması şaşırtıcı olmuştur. Biz bu makalede literatür destekli neden sonuç ilkelerine ve karşılaştırmalı değerlendirmelere sadık kalarak Halaf Kültürü’nün olası en uzak coğrafyalardaki izlerini sunmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: