Abstract:

İsmâilîlik, en karmaşık ve esasları birbiriyle sıkı sıkıya ilişkili inanç sistemlerinden biri olarak kabul edilir. Bu karmaşıklığın ve ilişkilerin arka planında birçok neden vardır. Bu nedenler arasında tarihi, coğrafi ve kültürel çeşitli etkiler ile Hıristiyanlık ve Hint felsefesinin etkileri de yer almaktadır. Bu nedenle İsmâilî inanç sistemi üzerine çalışacak olan bir araştırmacı, bu felsefelere atıfta bulunmadan, her düşünceyi kaynağına döndürmeden ve gelişim aşamalarını izlemeden bu karmaşıklığı açıklayamayacak ve araştırdığı inanç esasıyla ilgili karmaşıklığı gideremeyecektir. Bu makale, İsmâilî inanç sisteminde Cennet ve Cehennem tasavvurunu ele almaktadır ve bu tasavvur, sistemin temellerinden olan ahiret inancına dair büyük resmin önemli bir parçasıdır. İsmailî inanç sisteminde felsefenin derin izleri vardır. Örneğin, “Bâtın” ve “Zâhir” gibi felsefî arka plana sahip bir çok inanç başlığı vardır ki bunları anlamadan İsmâilî inancına göre ahirette neler olacağını kavramak mümkün olmayacaktır. Bâtın ve Zâhir İsmâilîliğin, kendisini bir inanç sistemi olarak kabul edenlerden iman etmelerini istediği bir inanç esasıdır ve diğer bütün inanç esaslarının tam olarak kabulü gibi ahirete iman da bununla ilişkilidir. Ismaililikte ahiret inancı, kendileri dışında kalan diğer müslüman topluluklardaki gibi değildir. Ahiret, kıyâmı ile zamanın son bulacağı, inananlar ve inkar edenleri sorguya çekmek gibi ahirete dair bütün uygulamaları gerçekleştirecek olan, yedinci devrin sahibi “kıyâm el’kâim”in uhdesi altındadır. İsmâilî inanç sistemindeki Cennet ve Cehennem tasavvurunu ele almakta olan bu makalede konu, İsmâilî inanç sisteminin üç önemli savunucusu olan Abdân el-Karmati, Ebû Ya`kub el-Sicistânî ve Hamîdüddin el-Kirmânî’nin görüşleri esas alınarak inecelemeye tabi tutulmuştur. Araştırmanın başlangıcında İsmâilî inanç sistemi ve ünlü savunucularına dair genel bir değerlendirmede bulunulmuştur. Sonrasında adı geçen İsmâilîlik savunucularının görüşleri sırası ile müstakil bir konu başlığı altında ele alınmıştır. İlk olarak, her ne kadar günümüze ulaşan eserleri az olsa da Abdân el-Karmatî’nin Cennet ve Cehenneme bakış açısı üzerinde durulmuş, akabinde Ebu Yakûb el-Sicistâni ve Hamîdüddin el-Kirmânî’nin konuya dair görüşlerine yer verilmiştir. Böylece, görüşlerin birbirleriyle karıştırılmasınden kaçınılmış ve konu başlıklarıyla ilgili yeterince bilgi verilmeye çalışılmıştır.

Keywords: