Özet:

Çin kaynaklarında T’o-pa adı altında kaydedilen Tabgaç Türklerinin tarihleri az bilinmektedir. Tabgaçlar M.S. 386 yılında Kuzey Çin’e hâkim oldular, yaklaşık iki yüzyıl Çin’i idâre ettiler ve nihayetinde Çinlileşip tarih sahnesinden çekildiler. Bazı âlimler Tabgaçların bu devrini incelemişlerdir. Bununla beraber Tabgaçların tarih sahnesine çıkışları ve 386 yılına kadar olan tarihleri pek çalışılmamıştır. Tabgaçlar 160-170 yıllarında Çin kaynaklarında yer almaya başlamışlardır. Tabgaçlar Li-wei (220-277) devrinde devlet yapılarını güçlendirmiş ve tüm komşularını tâbiliğe almışlardır. 314 yılında I-lu’nun hükümdarlığı altında bir Tai Devleti kurulmuş ve bu devlet 376 yılına kadar devam etmiştir. Bilhassa Shih-i-chien devrinde (338-376) devlet çok büyümüş ve sınırları doğuda Liao-ning’den batıda Fergana’ya kadar uzanmıştır. Tabgaçların en büyük devlet yapılanması 386 yılında kurup tüm Çin’e hâkim kıldıkları ve sonradan Çinlileşen Kuzey Wei Devleti’dir. Makalemiz 386 yılına kadar olan bu devreyi Tabgaç Sülâlesi’nin resmî sülâle yıllığı olan Wei Shu’nun ilk bölümüne dayanarak incelemek maksadındadır. Ayrıca Shih Chi, Han Shu, Hou Han Shu, San Kuo Chih, Chin Shu, T’ai P’ing Yü Lan, Ts’e Fu Yüan Kuei, T’ung Chih, Wen Hsien T’ung Kao, Tzu Chih T’ung Chien, T’ung Tien gibi ana kaynaklara ve araştırma eserlerine müracaat edilmiştir. Genel Türk Tarihi sahasındaki bu çalışmamızla Tabgaçlarla ilgili bundan sonraki siyasî tarih, dil bilim ve kültür tarihi çalışmalarına katkı sağlayacağımızı ümit ediyoruz.

Anahtar Kelimeler: