Özet:

Günlük yaşantımızın en önemli unsurlarından olan ulaşım, tarihin ilk dönemlerinden günümüze kadar insanlığın en önemli faaliyet alanlarından birini oluşturmuştur. Tekerleğin icadıyla başlayan ulaşım ve ulaştırma faaliyetleri uzun bir süreçte önemli değişim ve dönüşüm geçirerek günümüze kadar ulaşmıştır. Hayvanların çektiği ulaşım araçları, yerini önce buhar gücüyle çalışan araçlara daha sonra fosil yakıtıyla çalışan taşıtlara ve elektrikli ulaşım vasıtalarına bırakmıştır. Bu durum, ulaşımdaki değişim ve gelişimin nihai noktaya ulaştığı anlamına da gelmemektedir.

Ulaşım faaliyetlerinin amacı, kişiye ve topluma göre çeşitlilik gösterebilir. Ulaşım araçlarındaki önemli yapısal farklılıklarla birlikte, bunların çoğunlukla kent içi ulaşım ve toplu taşıma amacıyla kullanıldığı açıktır. Ulaşımdaki bu amacın gerçekleşmesi için özellikle yolcu taşımacılığı farklılaşıp taşımanın türleri çeşitlenmiş ve yeni ulaştırma seçenekleri ortaya çıkmıştır. Tramvaylar da bu seçeneklerden biridir; ulaşım tarihinde, kent içi toplu taşıma aracı olarak yerini almıştır. Dönemin ulaşım ihtiyaçlarını karşılamak için bu aracın Türkiye’de de kullanıldığı ve kullanılmaya devam edildiği bilinmektedir. Tramvay, öncelikle Türkiye’de özel işletmecilerce kullanılmış ve zamanla kurum ve statü değişikliğine uğramıştır. Tramvay Şirketi, 1939 yılında dönemin politikası doğrultusunda devletleştirilip İstanbul Belediyesi kuruluşu olan İstanbul Elektrik Tramvay ve Tünel İşletmeleri Umum Müdürlüğüne (İETT) bağlanmıştır. Günümüzde otobüs taşımacılığıyla rekabet edemediği için hizmetten kaldırılmıştır.

Tramvay, her ne kadar ülkemizde popülerliğini yitirse de onunla ilgili çalışmalar, onun Türkiye ulaşım tarihindeki yerini, işletmesindeki süreci, İstanbul’un günlük yaşamına etkilerini ortaya çıkaracaktır. Arşivden elde edilen belgelerle tramvayın Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sindeki öyküsü ve ona dair bilinmeyenler bu çalışmada incelenmiştir. Bu çalışmada Tramvay Şirketinin işleyişi, yol güzergâhları, tarifeler, inşaat ve bakım çalışmaları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: