Abstract:

Günümüzde ürün ve hizmetler yalnızca fonksiyonel faydaları veya tüketicilerin ihtiyaçlarına cevap vermeleri nedeniyle tüketilmemektedir. Bu temel motivasyonların yanı sıra tüketiciler satın aldıkları ürün veya hizmetleri, sosyal statülerini göstermek veya çevreleri nezdindeki prestijlerini artırmak için bir araç olarak kullanabilmektedir. Bu çalışma, tüketime farklı bir bakış açısı ile yaklaşan gösteriş tüketimi ile rasyonel tüketim, prestij ve sosyal statü arasındaki ilişkiyi ampirik olarak incelemektedir. Çalışma kapsamında Erzurum ilinde ikamet eden 900 tüketici ile yüz yüze anket yönetimi kullanılarak veri toplanmıştır. Toplanan veriler SPSS ve LISREL programları kullanılarak yapısal eşitlik modellemesi ile analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda, sosyal statü ve prestij boyutları ile gösteriş tüketimi arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişkiye rastlanırken, rasyonel tüketim ve gösteriş tüketimi arasında negatif yönlü ve anlamlı bir ilişkiye rastlanmıştır. Bununla birlikte, bireylerin gösteriş tüketimi eğilimleri cinsiyete göre farklılık göstermezken; yaş, eğitim durumu ve gelire göre farklılıklar göstermektedir. Genç ve genç yetişkin bireyler gösteriş tüketimi yapmaya daha yatkınken; yaşlı bireyler rasyonel tüketim yapmaya daha yatkındır. Eğitim ve gelir seviyesi de arttıkça, gösteriş tüketimi eğilimi artmakta, rasyonel tüketim eğilimi azalmaktadır. Araştırmanın diğer bir önemli sonucu ise, bireyler arasındaki sosyal sınıf farkının gösteriş tüketimi üzerindeki etkisidir. Kendilerini sosyal olarak daha üst bir sınıfta hisseden bireyler, kendilerini daha düşük bir sosyal sınıfta gören bireylere göre gösteriş tüketimi yapmaya daha eğilimlidir.

Keywords: