Özet:

Teknolojiye ilişkin tartışmalar teknolojideki gelişmelere de bağlı olarak özellikle 20. yüzyıl itibariyle başlamış, teknoloji ve teknolojinin etkileri ekonomiden estetiğe, felsefeden pedagojiye, siyaset biliminden sosyolojiye dek farklı alanlarda, farklı yaklaşımlarla ele alınmıştır. Teknolojinin geçirdiği dönüşüm ve bu dönüşümün etkileri teknolojinin gündelik yaşamımızdaki başat konumu ve teknolojinin gelişmeye, değişmeye ve değiştirmeye devam etmesi gibi nedenlerle farklı disiplinlerde günümüzün de önemli tartışmalarından biri olmaya devam etmektedir. Bu durum tartışmaların geniş alanlara yayılmasına yol açtığı gibi yeni tartışmaları da gündeme getirmekte, bu sonuçlar da alana dair bir sınır çizmeyi mümkün kılmamaktadır. Yine de bir genelleme ile bakıldığında yapılan çalışmaların teknolojinin ütopik (McLuhan, Akt. Uysal ve Yıldız, 2007) ve distopik sonuçları (Huxley, 1999 Orwell, 2005 Aksoy, 2005), düşüncenin teknikleşmesi, insanın ve düşüncenin tek boyutlu hale gelmesi (Marcuse, 1986 Illich, 1989), dünyayı algılama biçimimizi değiştirmesi (Sennett, 2011 Baker, 2015) ve üretim ilişkilerindeki olumsuz etkileri (Sennett, 2011 ve 2019) gibi konularda odaklandıkları görülmektedir. Teknolojik değişimler sonrasında oluşan bilişim emekçilerinin sibertaryaya dönüşebilme, yeni bir sınıf olarak mücadele etme olanaklarının dikkate alındığı çalışmalarla (Huws, 2018 Wayne, 2015) birlikte teknoloji vasıtasıyla gerçekleştirilen röprodüksiyonlar sonucunda estetiğin politikleşme ve sanat eserlerinin kitlelere ulaşabilme olasılıklarına (Benjamin, 2012 Baker, 2015) değinen sanata ilişkin tartışmalar da mevcuttur. Sanata ilişkin bu tartışmalarda bir tema olarak teknolojinin insanlığın çıkarı için kullanılmasının ele alınışı ve teknolojik aygıtların sanatsal icra esnasında kamusal bir iletişim aracına dönüştürülmesi de Brecht (2012) bağlamındaki başka bir tartışmadır. Teknolojinin gündelik yaşamımızdaki ve pedagojik alandaki etkilerine (Aksoy, 2003, 2005 Aksoy, Almış, Saklan, Ulutaş ve Tunacan, 2013), başta eşitsizlikler ve denetim/kontrol mekanizmalarının yaygınlaşması gibi olumsuz sonuçlarına ve bu sonuçların ortadan kaldırılmasına (Apple, 1988, 2004 Aksoy, 2003, 2005, Aksoy vd., 2013 Uysal ve Yıldız, 2007) dair çalışmalar da eğitim alanına yansıyan diğer bir tartışma başlığıdır. Bunlarla beraber teknolojinin bir sonucu olarak görüntü- TV dünyasının alabildiğine genişlemesi ve toplumun bir gösteri toplumuna dönüşümü (Debord, 2010 Postman, 1994 Sanders, 1999), gerçekliğin tersyüz edilişi ve hakikat algısının değişimi (Keyes, 2017), bilgi ve iletişim teknolojileri alanı ve bu alanda çalışanların emeğinin niteliği (Aksoy, 2020, Savul, 2018 Huws, 2018 Wayne, 2015), internet, ağ teknolojilerinin siyasal hareketler, dijital aktivizm için sunduğu olanaklar (Hardt ve Negri, 2019a ve 2019b Castells, 2007 Savul, 2018 Etike, 2015 Ataç, 2017) teknolojiye dair günümüzde yapılan yeni tartışmalar içinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu yazıda teknolojinin niteliğine ve etkilerine, süregiden tartışmalar da dikkate alınarak felsefi/düşünsel, ekonomik ve pedagojik açılardan yer verilmiştir. Tartışmalarda Aksoy’un (2003) teknoloji kullanıma ilişkin iki temel yaklaşım olarak belirlediği “mümkün olan en yüksek düzeyde yeni teknolojilere ulaşmak, bunları satın almaya ve kullanmaya yönelme yaklaşımı” ile “teknoloji karşıtı kimi görüşlere tam bir karşıtlık oluşturmadan, teknoloji ürünlerine ve kullanımına karşı olmak yerine eleştirel bir değerlendirme ve uygun kullanma çabaları çerçevesinde gözden geçirerek teknoloji kullanma” (Aksoy, 2003, 6) yaklaşımları göz önünde bulundurulmuş ancak tartışma önemli oranda ikinci yaklaşımı içine alan, teknolojinin nötr olmadığı ancak saf değiştirebileceği, kullanma amacına göre anlamının değişebileceği sayıltılarıyla sürdürülmüştür. Teknolojinin kapitalizm ve neoliberalizm ile ilişkilenme biçimleri yazının ağırlık merkezini oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler: