Özet:

Bu çalışma, Mehmet Âkif’in Safahat (1943) adlı şiir kitabı üzerinden Âkif’in (1873-1936) 20. yüzyıl başlarındaki Türk edebiyatının genel durumu incelenmiştir. Âkif’ Safahat’ın çeşitli kitaplarında bu dönem Türk edebiyatı ve edebiyatçıları hakkında çeşitli görüşler beyan etmiştir. Bu görüşler genellikle eleştiri niteliğindedir. Âkif’, bu eleştirilerde tenkit ölçütü olarak Yenileşme Dönemi sanatçısı ve fikir adamı Namık Kemal’den büyük oranda etkilenmiştir. Ayrıca Doğu ve Batı dünyasına yaptığı geziler ve okumalar, Âkif’i gözleme ve gerçekçiliğe götürmüştür. Âkif’ Safahat’ında poetik anlayışını İranlı Şair Sadî ve Attar’dan aldığını ifade etmiştir. Âkif’, 20.yüzyıl Türk edebiyatını genel olarak sorunlu görür. Eski Türk coğrafyaları da dahil, tüm Türk dünyasının durumu benzerdir. Türk düşüncesinin yöneldiği Doğu düşüncesi (Divan edebiyatı) ve Batı düşüncesinin her ikisi de yanlış sonuçlar doğurmuştur. Âkif’ Safahat’ta öncelikle ve şiddetle Divan edebiyatını eleştirir. Bu edebiyatın gerçek dışı metaforlar dünyası hayattan ve hakikatten uzaktır. Üstelik de din kisvesi altında Kur’ân ve sünnete uymayan, “şarap kokan”, çarpık bir tasavvur ve tasavvuf anlayışı vardır. Bu tamamen İran etkisiyle oluşmuş bir etkidir. Türk-İslam düşüncesi bundan derhal kurtulmalıdır. Bundan başka özellikle Mehmet Rauf ve Tevfik Fikret’in şahsında tıpkı Divan edebiyatında olduğu gibi Batı’dan alınan sakat düşünceler de Türk gençliğini hasta etmektedir. Âkif’e göre çözüm ise nereden olursa olsun alınan bilimsel düşünceyi kendi ruhî özelliklerimizle donatmaktır. Âkif’, 21.yüzyıl edebiyatı hakkında da çok karamsardır. Fakat O’nun bu görüşünün aksine Türk edebiyatı sade Türkçe ile en güzel terkip eserlerini vermiştir.

Anahtar Kelimeler: