Özet:

Ontolojik tahlil yöntemi modern tahlil yöntemlerinden biridir. Bu tahlil yönteminde edebî metin, bir varlık olarak ele alınır. Varlık olarak ele alınan edebî metin, dış ve içyapı olmak üzere iki tabakaya ayrılır. Dış yapı, metnin görülen ve işitilen ögelerini barındırır. Bu tabakada, metni oluşturan harfler, heceler, kafiye, redif, ahenk unsurları, nazım birimi ve şekli gibi unsurların varlık değeri tespit edilmeye çalışılır. Metnin ses tabakası da denilen dış yapı, içyapının yani metnin muhtevasının taşıyıcısı olarak kabul edilir. Böylelikle metnin dış ve iç tabakası bir bütün olarak varlık değeri kazanmış olur. Ontolojik tahlil yönteminde metnin muhtevası anlamsal tabaka, nesne tabakası, karakter tabakası ve kader tabakası olmak üzere dört tabakaya ayrılır. Böylece metnin semantik değeri, mazmun ve mecazlardan oluşan anlam dünyası, şairin zihniyeti ve psikolojisi, metnin ve şairin umuma bakan yönü ve geleneksel zihniyetle bağı irdelenmeye çalışılır. Çalışmamızda yukarıda kısaca bahsedilen ontolojik tahlil yöntemi çerçevesinde bir edebî metin tahlili yapılmıştır. Klasik Türk şiirinin önemli şairlerinden Şeyhülislâm Yahyâ Efendi’nin bir gazeli ontolojik tahlil yöntemiyle incelenmiştir. Şeyhülislâm Yahyâ Efendi’nin ontolojik tahlil yöntemiyle ele aldığımız gazeli, ses ve muhteva yönüyle değerlendirilmiş ve metnin varlık değeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: