Abstract:

Kırım Tatar Türklerinden İsmail Gaspıralı’nın başlattığı ceditçilik ideolojisi, bütün Türk coğrafyasında olduğu gibi İdil Ural bölgesini de harekete geçirir. Daha çok din ve eğitim alanındaki reformları göz önünde bulunduran bu sosyal-siyasi ve entelektüel fikir akımı, toplumun pek çok katmanını canlandırır, edebiyat alanında yeni türlerin ve akımların oluşmasında etkili olur. Ceditçiliğin akabinde gelen 1905 Devrimi, Kazan Tatar toplumunun ve edebiyatının hızlı bir şekilde gelişmesine, zirveye ulaşmasına sebep olur. Bu dönem, çok yönlü sanatçıları da ortaya çıkarır. Onların pek çoğu kendilerini aynı zamanda eğitimci, gazeteci, siyasetçi, nesir ve dram yazarı olarak tanıtır. Tatar toplumundaki gelişmelere önderlik eden şahıslar, edebi eserleriyle de bu gelişmeleri destekler. XX. yüzyıl başı Tatar toplumunun siyasi ve edebî ortamında kaynayan, çeşitli faaliyetleriyle milletini uyandırmak, ezilen sınıfın haklarını savunmak için mücadele veren önemli figürlerden biri de gazeteci, siyasetçi, nesir ve dram yazarı Ayaz İshaki’dir (1878-1954). Çalışmada XIX. yüzyıl sonu ve XX. yüzyıl başı Tatar toplumu, toplumda gerçekleşen gelişmelerin, yazarın hayatında ve onun eserindeki yansımaları üzerinde durulacaktır. Sanatçının edebi yaratıcılığının ilk döneminde kaleme alınan nesir ve dram eserleri tür, konu ve kahraman bakımından incelenecek. Eserlerin sanat acısından işlenişine ve Tatar edebiyatı uzmanları tarafından değerlendirmelerine değinilecek. XX yüzyıl başı Tatar edebiyatının oluşumunda ve gelişiminde Ayaz İshaki’nin katkısı açıklanacaktır.

Keywords: