Özet:

Bu çalışmanın konusu, Alman oryantalist Taeschner’in genel olarak Doğu ve özel olarak Osmanlı Coğrafyacılığı ile Batı Coğrafyacılığı zihniyetini karşılaştırdığı makalesinden yola çıkarak, bir analiz yapmaktır. Çalışmaya konu olan metin Prof. Franz Taeschner (1888-1967) tarafından 1922 senesinde Almanya’nın Münster şehrinde Westfalia-Wilhelm Üniversitesinde ders örneği olarak okutulmuştur. Bu metin daha sonra 1926 senesinde Türkiyat Mecmuası, II. Cild, 271314. sayfalarında Hâmid Sadî tarafından tercüme edilerek Osmanlılar’da Coğrafya adıyla yayınlanmıştır. Ancak söz konusu makale, bu isme rağmen, genel anlamda Doğu Coğrafya zihniyetini temsil eden belli başlı eserleri de tahlil etmekte, Şark coğrafyası hakkında içerik bakımından ayrıntılı bir analiz sunmaktadır. Bunun yanında, Ortaçağ’da Osmanlı coğrafyacılarını etkileyen önemli eserlerin analizini ve karşılaştırmalı bir tahlilini yapmaktadır. Daha sonra, birbirleri ile benzerliklerini ve etkilendikleri konuları belirlemektedir. Ayrıca bu eserlerin Avrupa ve Osmanlı kütüphanelerindeki nüshalarını tanıtmaktadır. Daha önemlisi şark bilim ve coğrafya zihniyetinin geçirdiği değişimi bu eserler arasındaki benzerlikler ve farklılıklardan hareketle açıklamaktadır. Daha sonra da 18. ve 19. Asırdaki Osmanlı bilim zihniyetinin nasıl ve hangi eserlerden etkilediğini analiz etmektedir. Tarih coğrafya ve edebiyat alanındaki Batı tesirinin bilim zihniyetinde nasıl tezahür ettiğini anlatan Taeschner, özellikle bu konuda coğrafi eserlerin önemine vurgu yapmaktadır. Eserin Almanca’dan Osmanlı Türkçesine tercümesini yapan, Hamid Sadi de bazı konularda eklemeler ve düzeltmeler yapmaktadır.

Anahtar Kelimeler: