Özet:

Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nde kalebend cezasının kökeni, uygulama alanları, hukukî temelleri ve toplumsal etkileri, XVIII. yüzyılın son çeyreğinde Enez (İnöz) Kalesi örneği üzerinden incelenmektedir. İnöz Kalesi’ne gönderilen suçluların hangi suçları işleyerek buraya gönderildikleri açıklanmaya çalışılmaktadır. Osmanlı hukuk sistemi içerisinde özel bir yeri bulunan kalebend cezası, suçluların suçlarına uygun şekilde cezalandırılarak toplumdan izole edildiği bir ceza biçimidir. Kalebend cezası ile aynı zamanda, suçluların potansiyel tehlikeleri önlemek amacıyla toplumdan tecrit edilmesi sağlanmıştır. Osmanlı Devleti’nin hukuk sistemi içerisinde özel bir yer tutan kalebend, suçluların sürgüne gönderilip ceza olarak kale surları içinde ikamete tâbi tutulduğu bir ceza türüdür. Bu ceza biçimi, suç işleyen bireylerin toplumdan izole edilerek, kale surları içerisinde yaşamalarını ve hisardan dışarı çıkmalarına izin verilmemesini temel alır. Bu cezaya çarptırılan suçlular, kale surları içerisinde serbest biçimde gezebilmektedirler. Bu yönüyle bir anlamda açık ceza evi hükümlüsü olarak kalebendi tanımlamak mümkündür. Makalede, Osmanlı hukuk sisteminin işleyişi ve toplum düzeni açısından kalebend cezasının rolü, Osmanlı arşiv belgelerinin sunduğu bilgiler muvâcehesinde detaylı bir şekilde ele alınmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler: