Özet:

Messenger RNA (mRNA) teknolojisi hem genetik hastalıkların ve kanserlerin tedavisinde (terapötik kanser aşıları) hem de enfeksiyöz hastalıkların yayılımının önlenmesinde gelecek vaat eden yeni nesil bir yaklaşımı temsil eder. mRNA aşı sistemlerinin temel mantığı istenilen bir proteinin viral bir enfeksiyonu taklit ederek vücutta üretilmesini sağlamak ve onun işlevlerinden yararlanmaktır. DNA temelli sistemlerden ve viral vektörlerden farklı olarak üretilmek istenilen proteine ait genetik kodu taşıyan mRNA molekülleri ikinci bir aracı genetik sistem olmaksızın hücrelere doğrudan iletilir ve protein üretimi için gönderilen mesajın sitoplazmaya ulaşması yeterli olduğundan bu moleküller kromozomal yapılara entegre olma riski taşımazlar. mRNA temelli sistemlerin tasarlanmasındaki temel zorluklar bu moleküllerin hücre içi ve hücre dışı enzimlere çok duyarlı olması, stabilizasyon sorunları, doğal immün sistem tarafından tanınarak ortadan kaldırılması gibi sınırlayıcı özelliklerdir. Tüm bu problemlerin üstesinden gelmek ve başarılı mRNA transfeksiyonu elde etmek adına kapak analogları, modifiye nükleotidler, genetik sekans mühendisliği müdahaleleri, taşıyıcı partiküller ve oda sıcaklığına dayanıklı mRNA sistemlerinin geliştirilmesine yönelik alanlarda son 10 yılda önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Bir diğer önemli nokta ise mRNA sistemlerinin immünojenisitesinin optimize edilmesidir; istenilen adjuvan benzeri etkileri belirli bir derecede korurken, otoimmünite veya aşırı duyarlılık reaksiyonlarına neden olabilecek antijenik uyarılardan kaçınma arasındaki dengeyi sağlamak önemlidir. Bu amaçla özel saflaştırma yöntemlerinin seçimi ve ökaryotik mRNA’lara benzer motiflerin kullanılması gibi yaklaşımlar ve ek adjuvanlarla beraber kullanılan sistemler tasarlanmıştır. Replike olabilen mRNA sistemleri adjuvan özelliği sergileyen çift zincirli RNA (dsRNA) gibi kendi adjuvanlarını üretebilmesi ve daha uzun süreli antijen üretimi ile farklı amaçlara yönelik yeni ve düşük üretim maliyetli tasarım sistemleri olarak denenmektedir. Aynı mRNA molekülü üzerinden birden fazla antijenin veya proteinin hücresel ekspresyonu gibi esnek seçenekler de denenmiştir. Bu makalede mRNA temelli sistemlerin alternatif tasarımlarına değinilmiş ve mRNA aşı teknolojisindeki son gelişmelerin bir özeti sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: