Özet:

Tarih mekân ve zamanın bütünlüğü ile okunduğunda anlam kazanan, insanlığın geleceğine ışık tutan bir ilimdir. Zaman ve mekândaki değişimler doğru yansıtıldığında tarih, yol gösteren iyi bir bilgi olur. Keza geçmiş duygusunun yalın ve doğru ifadelerle toplumun hafızasında yer etmesinde tarihçinin rolü ve sorumluluğu çok büyüktür. Aksi halde tarih, ideolojik mübalağalardan ve toplumları yanlış yönlendiren bir araç olmaktan öteye geçmez. Filistin siyasi, kültürel ve dini tarihimizle derin bağları bulunan bir coğrafyadır. Tarihteki bu güçlü bağlarından dolayı Türkiye’nin bu coğrafya ile ilgisi tüm canlılığıyla devam etmektedir. Derinliği ve gücü tarihten gelen Türk-Filistin dayanışması, Ortadoğu’yu dizayn eden güçleri de aynı şekilde rahatsız etmektedir. Cebren yapılan emperyalist maksatlı düzenlemeler çerçevesinde asabiyet, mezhepçilik ve radikal yaklaşımlar Ortadoğu toplumları arasında yaygınlaştırılmaya çalışılıyor. Yine aynı güçler toplumların kutsalları üzerinden yaratılan nefreti araçsallaştırarak bu toplumların mazisinde yaşadığı barış ve refaha yeniden kavuşma arayışlarının önüne geçmeye çalışıyorlar. Bunu da çoğunlukla bilginin çarpıtılması üzerinden gerçekleştirmeye çalışıyorlar. Bu toplumların uyanmasını ve doğru bilgiler üzerinden mazisiyle tanışmasını, emperyalist çıkarları için silahtan daha tehlikeli görüyorlar. İşte tam da bu noktada tarihçilerimize bir ordu ve onun silahı kadar ihtiyaç vardır. Gerçeğin sadeliği ve güzelliği ile tanışacak toplumlar yeniden birliğin, barışın ve refahın bayrağı altında birleşeceklerdir. O zaman kısır çekişme ve çatışma yerine tıpkı başka birlikler gibi herkesin rahatça seyahat ettiği, kültürel ve ticari ilişkiler geliştirdiği koca bir güç olacaklardır. Üretim ve sosyal adalet ile en ileri ülkelerin düzeyine o zaman çıkma imkânı bulacaklardır. Bu durumun yeniden hayal edilmesine bile tahammül edemeyen güçler, bilginin yaratacağı hakikate yenileceklerdir. İşte bu kendi küçük ancak anlamı büyük eser, böyle bir ufkun aydınlanmasına katkı sağlaması amacıyla çalışıldı. 1915 yılında kaleme alınan “Filistin Risalesi” adlı bu küçük eser taşıdığı içerik ve anlam bakımından önemli bir yapıttır. Bu risale 1915 yılında Türk Ordusu’na bağlı 8. Ordu tarafından hazırlanarak basılmıştır. 8. Ordu komutanı Mersinli Cemal Paşa ve Suriye valisi Ahmet Cemal Paşa bu eseri hazırlatmışlardır. Bu eserin hazırlanması muhtemel askeri harekâtların kolay gerçekleştirilmesine yönelik olmuştur. Ne kadar da askeri düşünce ile hazırlanmış olsa da bölge hakkında önemli tarihi, coğrafi, dini, etnik, idari ve politik önemli bilgileri içinde barındırmaktadır. Günümüzden yüzyıl öncenin düşünce, duygu ve birikimlerini yansıtması bakımından da önemlidir. Ayrıca tarihteki araştırmalarda zamanın ruhunu kavramada ve doğru bilgiye ulaşmada bir belge niteliğindedir. Sade dili ve anlatımı ile bir öykü tadında okuyabileceğimiz, geçmişin iklimi ve ruh dünyasında bize yolculuk yaşatabilecek nitelikte olduğunu düşündüğüm bir eserdir. Bu çalışma aslına uygun bir transkript çalışmasıdır. Sözcük ve cümlelere olduğu gibi sadık kalınmıştır. Böylece okuyucunun hem dönemin dili ve üslubu hakkında bilgi sahibi olması hem de ilim dünyasının orijinal bir belgeden yararlanması amaçlanmıştır. Filistin Risalesi adlı bu eserde bölgenin coğrafi ve demografik yapısı ile tarihi, dini ve kültürel yapısı hakkında önemli bilgiler verilmiştir. Bugün bölgede yaşanan sorunların çözümü konusunda önemli tarihi gerçekler ortaya koyulmuştur. Diğer taraftan demografik kategoriyi din ve mezheplere ayırarak söz etmesi bakımından dinler tarihi açısından da dikkate alınması gereken eserlerden olduğunu düşünüyorum. Eserde bölgenin insanlık tarihine girişinden itibaren nasıl yerleşimlere sahne olduğu ev sahipliği ettiğini ve bunların ne şekilde buradaki varlıklarını sürdürdükleri bilgisine ulaşılabilir. Filistin coğrafyasında dört yüz yıl Türk Barışı ve Huzuru hakim olmuştur. Bu çalışma aynı zamanda bu barışın kanıtı niteliğindedir. “Filistin Risalesi” adlı eser, İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar bölümünden tedarik edilerek istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: