Özet:

Sözlü kültür unsurları toplumların tarihi süreç içerisinde başlarından geçen hadiselerin ve yaşamış oldukları tecrübelerin bir nevi yazılı olmayan kayıtlarıdır. Tarihi süreç içerisinde türlü sebeplerle coğrafya değiştiren topluluklar gittikleri yeni coğrafyaya elbette bu tecrübelerini de birlikte götürürler. Taşınan bu geleneksel ve kültürel unsurlarda zamanla türlü sebeplere bağlı olarak bir takım değişiklikler meydana gelir ve bu unsurlar yeni formlar kazanarak varlıklarını devam ettirirler. Kazanılan yeni formlar farklı coğrafyalarda yaşayan toplulukların geçmişin belirli bir anında kültürel ve köken birliği yaşamış olduklarının en önemli göstergelerinden biridir. Bugün Türk Dünyasının farklı coğrafyalarında değişik isimlerle anılan Türk boyları arasındaki bağı göstermesi açısından Halk edebiyatı ürünleri arasındaki benzerliklerin ortaya konulması büyük bir önem arz etmektedir. Türk boylarının halk edebiyatı ürünlerinde görülen tiplerden birisi de Kazaklar arasında Jalmavız olarak adlandırılan tiptir. Jalmavız Türk boyları tarafından farklı kavramlarla adlandırılmaktadır. Jalmavız’a fonksiyon olarak benzeyen tip Anadolu sahasında nadir olarak görülür ve Congalaz olarak adlandırılır. Bu çalışmada Kazak sözlü anlatılarındaki Jalmavız tipinin genel özelliklerine yer verildikten sonra Kazaklar arasında derlenmiş olan “Karaüyrek (Karaördek)” masalı ile Mersin-Silifke’de derleniş olan “Congalaz Karısı” masalı mukayese edilecek ve tipin temel özellikleri ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: