Özet:

ÖZET Türk dünyasının farklı coğrafyalarında farklı isimlerle anılmasına rağmen, Keloğlan Türk sözlü kültür geleneğinin temsilcisi ortak bir tip olarak karşımıza çıkmaktadır. Keloğlan tipinin tek belirleyici özelliği kelliği değildir, karakter özellikleri bütünleşerek bir tip haline gelmiştir. Bu makalede Keloğlan tipi, Keloğlan tipinin Gagavuz masallarındaki yansıması, bu tipin adlandırılması, kökeni, genel özellikleri, anlatma geleneğinde ve toplumdaki işlevleri dikkate alınarak değerlendirilmiş; Gagauz masallarındaki Keloğlan tipinin Türk dünyası sözlü kültür geleneğindeki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Keloğlan tipi “kellik” ve “zekilik” özelliklerine bağlı olduğu ortaya konmuş, Gagauz masallarında tipin özellikleri, “kül ve ocak”la ilişkisi, yeni bir bakış açısıyla analiz edilmiştir. Gagauz Türkleri tarafından “Kelce, Kelce-Külce, Külce, Kül Pepeleşkası, Delice” gibi adlarla anılan Keloğlan tipi, “kül” ve “ocak”la da ilişkilidir. Bu nedenle tipin fiziki ve karakter özellikleri, kahramanın yolculuğu (erginlenme süreci), sınanması, kelliğin, ocak ve külün mitolojik bağlantısı, zıtlıklar, değişim ve dönüşüm bağlamında değerlendirilmiştir. Farklı coğrafyalarda yaşanmasına ve farklı inanca sahip olunmasına (Gagauz Türklerinin Hıristiyan olması gibi) rağmen, incelemeye çalıştığımız masallar, içinde yer aldıkları, doğdukları kültürün birer aynası olarak Türk kültür kodlarını geçmişten günümüze taşımakta ve “Kelce, Külce, Kül Pepeleşkası, Kelce-Külce, Külcü, Delice” gibi adlar taşıyan millî bir tiple, Türk millî kimliğini yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler: