Abstract:

The jokes are texts based on narrative that contain humour, nickte, criticism and landgage as a structure; the purpose of the narrative is to think while laughing. The kind of joke has a view that reveals the universe of society’s thought, experience and culture; it symbolizes the world of values of society to which it belongs through types. In jokes, messages are expressed through a type that provides representation of the event or situation and is created by society. The criticized situation or person in the content presented through the type representing the life and the ideals of society is hicced in an ironic language close to comedy. In short stories, the hiciv made to show the truth is a moral setting given with a substantial message against the criticised behavior/person/situation. The mythical systemology is a theory of coherence between seasons and literary species developed by Northrop Frye. In this theory, a symbolic relationship is processed between the cycles of seasons related to nature and the literary species, which are human artistic creations. The comedy genre rebirds with the spring season, the romantic genre is the theme of happiness with the summer season; the tragedy is the sad fall of the autumn and the stone is the theme of defeat of the challenging winter season. The stone/high myth that meets the winter cycle, one of the four seasonal cycles, is combined with the critical meaning of jokes, a funny expression and the characteristic of being ironic. It is an example of the moral measure that the comedy generates between the winter/storm myths and jokes texts and the pleasure of the person/society. In the seasonal cycle, the contents of the text gain importance as in the winter/storm myths. The myth of winter is an ironic touch and a method of criticism created by the symbolic language that contains the reflection of the contrary thought or the world of people. The criticised situation/person/event in the joke text is processed with the ironic language and humor of the winter myth. The winter/cover myths fall into a difficult state with the metaphor loses the opponent. The hard life struggle of the winter season is the myth of the struggle between persons/communities in the form of both contradictions and humor. Staking is based on the principle of morality and pleasure; the moral measure becomes the pleasure created by social values and judgments. In jokes, the striking message, shaped and thoughtful with cultural identity, through the type of jokes, leaves the defeat of the winter/slip myth of the opposition force. In the Evangelical Cavalier's jokes, intercommunal struggle, the wrong behavior of the ruling class, and the attitudes of opposition in society are criticized by the moral values offered by the hiciv myth. As a characteristic of the period in the Evangelical Cavalier's jokes, the struggle between communities is illustrated through the Acem and French communities, which play an important role in the bilateral relations of the Ottoman society. The unqualification and persecution of the ruling class, the opposite types that break the social order, are ignorant with the defeat of the winter myth. The joke type consumes the ce-waves of the criticised opponent power with the prepared responsibility feature that it transmits the striking message of the winter cycle as a code. In this study, the winter/storm myth was introduced from the seasonal cycles used in the study of literary species and the contents of the species were discussed in the direction of the winter/storm myth. As an example of this situation, the Evangelical Soldier's joke was chosen. The personality and jokes of the Evangelical Serve, which is a different type of mastery, ironic language use and criticism, have been evaluated to illustrate the social, political and cultural life of the time. The jokes of the Bible's political and social me-says illustrate the mentality of the time, were processed in the center of the winter/storm myth.

Keywords:

Abstract:

Fıkralar yapı olarak mizah, nükte, eleştiri ve yergi içeren; güldürürken düşündürmeyi amaçlayan anlatmaya dayalı metinlerdir. Fıkra türü, toplumun düşünce, tecrübe ve kültür evrenini ortaya koyan bir bakış açısına sahiptir; ait olduğu toplumun değerler dünyasını tipler aracılığıyla sembolleştirir. Fıkralarda mesajlar olayın veya durumun temsilini sağlayan ve toplum tarafından yaratılan bir tip aracılığıyla ifade edilir. Hayatı ve toplumun ideallerini temsil eden tip aracılığıyla sunulan içerikte eleştirilen durum veya kişi komiğe yakın ironik bir dille hicvedilir. Kısa anlatılar olan fıkralarda doğruyu göstermek için yapılan hiciv, eleştirilen davranış/kişi/durum karşısında özlü bir mesajla verilen ahlâkî bir ayardır. Mit sistematiği, Northrop Frye tarafından geliştirilmiş mevsimler ve edebî türler arasında bir koşutluk kuramıdır. Bu kuramda mevsimlerin tabiata bağlı döngüleriyle insanın sanatsal yaratımları olan edebî türler arasında sembolik bir ilişki işlenir. Komedi türü ilkbahar mevsimiyle yeniden doğuştur, romans türü yaz mevsimiyle mutluluk temasıdır; tragedya sonbaharın hüzünlü düşüşüdür ve taşlama zorlu kış mevsiminin yenilgi temasıdır. Dört mevsim döngüsünden biri olan kış döngüsünü karşılayan taşlama/hiciv miti, fıkraların eleştirel anlam, komik bir ifade ve ironik olma özelliğiyle birleşir. Kış/taşlama miti ve fıkra metinleri arasındaki komiğin doğurduğu ahlâkî ölçüt ve kişinin/toplumun yaşadığı haz ilgisi taşlamaya örnektir. Mevsimsel döngüde kış/taşlama mitinde fıkralarda olduğu gibi metnin içeriği önem kazanır. Kış/taşlama miti ironik dokundurma ile karşıt düşüncenin veya kişiler dünyasının yenil- gisini içeren sembolik dilin yarattığı bir eleştiri yöntemidir. Fıkra metninde eleştirilen durum/kişi/olay kış mitosunun ironik dil ve mizahla sağladığı yenilgi temasıyla işlenir. Kış/taşlama mitinin zor duruma düşürmesi metaforuyla rakibini hüsrana uğratır. Kış mevsiminin zorlu yaşam mücadelesi mizahî ifadeyle ikili zıtlık şeklinde kişiler/topluluklar arasındaki mücadelenin mitidir. Taşlama, ahlâk ve haz ilkesine dayanır; ahlâkî ölçüt toplumsal değer ve yargılarla oluşturulan hazza dönüşür. Fıkralarda, kültürel kimlikle şekillenen ve düşündüren vurucu mesaj, fıkra tipi aracılığıyla karşıt güce kış/taşlama mitinin yenilgisini yaşatır. İncili Çavuş fıkralarında toplumlar arası mücadele, yönetici sınıfın yanlış davranışları ve toplum içindeki aykırı kişilerin tutumları hiciv mitinin sunduğu ahlâkî değerlerle eleştirilir. İncili Çavuş fıkralarında dönemin özelliği olarak toplumlar arasındaki mücadele Osmanlı toplumunun ikili ilişkilerinde önemli bir yeri olan Acem ve Fransız toplumları üzerinden örneklendirilir. Yönetici sınıfın vasıfsızlığını ve zulmünü, toplumsal düzeni bozan aykırı tipleri kış mitinin yenilgisiyle bilgece hicveder. Fıkra tipinin sahip olduğu hazırcevaplılık özelliğiyle eleştirilen karşıt gücün ce- vaplarını tüketerek kış döngüsünün vurucu mesajını bir kod olarak iletir. Bu çalışmada edebî türlerin incelenmesinde kullanılan mevsimsel döngülerden kış/taşlama miti tanıtılmış ve fıkra türünün kış/taşlama miti yönünden içeriği ele alınmıştır. Bu duruma örnek olarak İncili Çavuş fıkraları seçilmiştir. Mizahtaki ustalığı, ironik dili kullanmadaki hâkimiyeti ve eleştirileriyle farklı bir tip olan İncili Çavuş’un dönemin sosyal, siyasî ve kültürel hayatını örneklendiren şahsiyeti ve fıkraları değerlendirilmiştir. İncili Çavuş’un siyasi ve toplumsal me- sajlarıyla dönemin zihniyetini örneklendiren fıkraları, kış/taşlama miti merkezinde işlenmiştir.