Abstract:

Aytmatov’a göre kader hakkında belirleyici ve düzenleyici yegâne güç “Tanrı”dır. Hâl böyle olunca Yaratan karşısında aczini idrak etmiş olan insana düşen davranış biçimi ise Tanrı’nın belirlemiş olduğu bu kadere boyun eğmek, bu çizgide hareket etmektir. Reşit olmuş her birey için kaçınılmaz olan hakikat, kendisine sunulmuş olan bu kader çizgisini akıl ve izan aracılığıyla idrak etmek, iradesini kullanarak kendilik öğelerini eklemek ve önüne konulmuş olan yol ve seçenekler içerisinden kendi istikametini seçmek, kendi yolunu belirlemektir. İşte “akıl-izan-irade”nin devreye girdiği bu noktada bireyin mesuliyeti de gündeme gelir. Çünkü kader çizgisini belirleyen her ne kadar Tanrı olsa da birey, akıl ve iradesini kullanarak seçme özgürlüğüne sahip olması nedeniyle birinci derecede mesuldür. Aslında Tanrı’nın belirlemiş olduğu kader, bir başlangıç veya atlama çizgisinden öte bir şey de değildir. Tanrı-kul/inanç-inkıyat inceliği akıl ve iradenin devreye girdiği bu çizgiden sonra gündeme gelir. Akıl iradenin alanına giriş yaptığı bir eşik; geri dönüşü olmayan ve yalnızca bir kez yaşanan hakikat, ana rahmine dönüşü olmayan bir doğumu yaşamak...

Keywords: