Abstract:

Yuvarlaklaşma, benzetme olayı sonucu düz bir ünlünün, kelimedeki dudak ünsüzünün ya da yuvarlak bir ünlünün etkisiyle yuvarlak bir ünlüye dönüşmesi olayıdır.Eski Türkçeden beri yuvarlak ünlülü eklerin bulunması, Eski Türkçe ve Orta Türkçe dönemlerinde bugünkü anlamda dudak uyumunun ortaya çıkmasını engellemiştir. Dudak uyumu, gerilek yuvarlaklaşma özelliği ile önce Doğu Türkçesinde kendini göstermeye başlamıştır. Eski Türkçedeki yuvarlak ünlülü ekler, Karahanlı Türkçesinden itibaren Harezm, Çağatay ve Eski Anadolu Türkçesi dönemlerinde de aynen devam etmiştir. Bu seyir, bütün bu tarihȋ lehçelerde derece farkıyla kendini göstermiştir. Bu bakımdan yuvarlaklaşma, Türk Dilinin uzun yıllar tek bir yazı dili geleneğine bağlı kalmasından dolayı, bütün Türk lehçelerinde varlığını sürdürmüştür. Eski Anadolu Türkçesi, Doğu Türkçesinde görülen dudaklılaşma özelliğini de içine katıp yuvarlaklaşmayı bir adım öteye götürmüştür. Yuvarlak ünlülü eklerin kalıplaşmış olarak kullanılmasıyla, dudak uyumsuzluğu, Eski Anadolu Türkçesinden sonraki dönemde de yazı dilinde görülmeye devam etmiştir. Bu bakımdan dudak uyumu Türkiye Türkçesi yazı dilinde, ancak Latin harflerinin kullanılmaya başlanmasıyla kurala bağlanmıştır

Keywords: