Özet:

Bu çalışmada esas olarak çocuk sözcüğünün kökeni ele alınmaktadır. Fakat sözcüğün yapısını daha iyi anlamamıza yardım edeceği ve analoji teşkil edeceği için önce Türkiye Türkçesinde ‘çocuk’, ‘bebek’, ‘yavru’ anlamına gelen bazı Türkçe sözcükler de anlam ve köken bakımından mercek altına alınmaktadır. Bu bağlamda anlam ve biçimbilgisi bakımından tartışmalı olan veya kökeni pek açık olmayan bala, bebe, bebek, enik, oğul, döl, uşak, yavru sözcüklerinin köken ve anlam açıklamaları yapılmaktadır. Çocuk sözcüğü üzerine fikir beyan eden araştırmacıların görüşleri tanıtıldıktan sonra çocuk sözcüğü sesbilimsel, anlambilimsel ve biçimbilimsel açılardan ayrıntılı olarak incelenmektedir. Çalışma, çocuk sözcüğünün kökenini nihai çözüme kavuşturmak yanında bu sözcüğün asıl anlamının ‘domuz yavrusu’ olup olmadığı konusunda uzun zamandır süregelen tartışmalara da bir son vermeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada yapılan ayrıntılı kökenbilimsel incelemelerin sonuçlarına dayanarak, enik, döl, yavru gibi sözcüklerin ‘hayvan yavrusu’ anlamının ikincil olarak sonradan ortaya çıktığı, çocuk sözcüğünün asıl anlamının ise sanıldığı gibi ‘domuz yavrusu’ olmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca çocuk sözcüğünün Anadolu ağızlarındaki ‘domuz; domuz yavrusu; bebek, çocuk’ anlamına gelen çoçka, çoçga, çoşka, çoşga vb. gibi sonradan ortaya çıkan değişkeleri yanında, sözcüğün türediği isim kökü olan Tkm. çāga ‘çocuk, bebek’, Mo. çaga, çaka, DS cağa, çova, çoa, çoğa, çoğ ‘çocuk’ ve benzeri anlamlar taşıyan TTü. çoluk (çocuk), Tkm. çovluk, DS çacuk ~ cacık biçimleri de inceleme altına alınmaktadır. Çalışmanınsonunda, çocuk sözcüğü ve türevleri için bu çalışmada sunulan kökenbilimsel çözüm önerileri bir şemada kronolojik olarak gösterilmiştir. 

Anahtar Kelimeler: