Özet:

Bu makalenin amacı Gazzâlî öncesi sufilerin bilgi kavramına yaklaşımlarını incelemektir. İslam düşüncesinde önemli bir dönüm noktası olan Gazzâlî’nin, dinî ve felsefî ilimlerin birçoğuna vakıf olduktan sonra, tasavvufta tatmin olduğu bilinmektedir. Onun tasavvuf anlayışında kendinden önce tesis edilen sünnî tasavvufun izlerini görmekteyiz. Bundan dolayı Gazzâlî’nin tasavvuf yönünü besleyen bu kaynakların önemi son derece açıktır. Bu makalede Gazzâlî öncesi dönemde sünnî tasavvufun önemli figürlerinin bilgi hakkındaki görüşlerine odaklanılmıştır. Kısaca tasavvufun ne olduğuna değindikten sonra bilgi ve marifet kavramları açıklanmıştır. En son olarak da sûfîlerin bilgi ve bilgiye erişme yolları hakkındaki düşüncelerine yer verilmiştir. Araştırma sonucunda ulaşılan düşünce ilk dönem sûfîlerin, aklı fizik alemi ve şeriatı algılama vasıtası olarak kabul ederken sezgisel bilgiyi hakikat konusunda daha güvenilir görmeleridir. Şeriat ve hakikat ayrımının söz konusu olduğu bu sistemde şeriat için akla, hakikat için ise sezgisel bilgi yolu olan keşf ve ilhama ihtiyaç vardır. Bu düşünceyi savunurken, Gazzâlî, Sühreverdî el-maktûl ve İbnü’l-Arabî gibi sufilerle karşılaştırılınca, ilk dönem sufilerin sistemli bir epistemolojiye sahip olduklarını söylemek biraz güçtür.

Anahtar Kelimeler: