Abstract:

Hz. Peygamber’in “yedi harf ruhsatı” olarak bilinen müsaadesine dayalı kıraat farklılıkları tamamı ile nakle dayalı bir rivâyet ilmi olarak ilm-i kıraatin ortaya çıkması ile neticelenmiştir. Memlûk dönemi, özellikle hicrî 7-10. yüzyıllar arası, tefsir, kıraat ve diğer İslâmî ilimlerin gelişimi açısından İslam tarihinin en parlak dönemlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Nitekim Moğolların Bağdat'ı işgali ve Endülüs'ün haçlı seferlerine (Reconquista) maruz kalması nedeniyle Ebû Abdillah el-Kurtubî (ö. 671/1273) ve Ebû Hayyân el-Endülûsî (ö. 745/1344) gibi meşhur müfessirler bu dönemde Memlûk saltanatına sığınmak zorunda kalmışlardır. Ayrıca İzzeddîn b. Abdüsselâm (ö. 660/1262), İbnü'l-Müneyyir el-İskenderî (ö. 682/1284), Takiyyüddin ibn Teymiyye (ö. 728/1284), Şemsüddîn ez-Zehebî (ö. 728/1328), İbnü'l-Cezerî (ö. 833/1429) ve Celâleddîn es-Süyûtî (ö. 911/1505) gibi tefsir ve kıraat âlimlerinin tamamı Memlük saltanatının farklı şehirlerinde ikamet etmişlerdir. Bu araştırmada kıraat farklılıklarının âyetlerin yorumlanmasındaki etkisine genel bakışın yanında, özel olarak birbiri ile çağdaş iki önemli müfessirin, Safedî ve Ebû Hayyân’ın tefsirlerinde bu farklılıkları kullanış ve değerlendiriş tarzları karşılaştırılmalı olarak incelenmiştir. Bu araştırmada, her ne kadar kıraatlerin tercihi açısından farklı yaklaşımlara sahip olsalar da her iki müfessirin de kıraat farklılıklarını nahiv ilmi gibi diğer ilimlerle irtibatı içerisinde açıkladıkları ortaya konmaktadır. Makalenin özgün yönü bu iki müfessirin, kıraat farklılıklarına tefsirlerinde dönemin diğer tefsir âlimlerinden çok daha fazla yer vermiş olmalarının ortaya konmasında merkezileşmektedir.

Keywords: