Abstract:

Bu çalışmada Osmanlı Devleti Dönemi’nde gelişimini tamamlamış olan tarihi Osmanlı Türk evleri ele alınmıştır. Türkler Anadolu’ya geldikleri ilk dönemlerde fethettikleri yerlerdeki mevcut evlerden yararlanmışlardır. Daha sonra Osmanlılar, diğer alanlarda olduğu gibi konut mimarisinde de Anadolu’da buldukları ile kendi anlayışlarını sentezleyerek Osmanlı Türk evi dediğimiz konut tipini oluşturmuşlardır. Türk evi, ilk olarak kendine özgü karakterini Osmanlı Devleti Dönemi’nde Anadolu’da bulmuş ve zamanla Osmanlı sınırları içerisinde yer alan Balkanlar, Kafkaslar, Hazar Bölgesi ve Kırım’ı kapsayan, uygun yapı malzemesinin kolayca temin edildiği geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Çalışma kapsamında, Osmanlı dönemi Türk evleri plan tipleri, mimari özellikleri, yapım teknikleri ve süsleme özellikleri açısından incelenmiş ve özellikle Orta Anadolu’da Ankara’da yapılan tarihi evler üzerinde durulmuştur. Osmanlı Türk evinin gelişmesi ve yayılması özellikle 17. ve 18. yüzyıllara rastlamaktadır. Bu ilerleme ve yayılma 19. yüzyılda bile sona ermemiştir. Ancak 20. yüzyılda Osmanlı Türk evi ağır ağır gerilemeye ve yok olmaya başlamış olup günümüze kadar gelen tarihi Türk evi sayısı oldukça azdır. Bu makalenin amacı Ankara’daki tarihi Osmanlı Türk evlerinin özelliklerinin incelenmesi ve değerlendirilmesi ve bu özelliklere haiz, özgünlüğünü büyük ölçüde korumuş olan örneklem konut üzerinde konunun netleştirilmesidir. Osmanlı Türk evlerine ilişkin literatür taraması sonucu elde edilen veriler doğrultusunda Ankara, Altındağ İlçesi Ulucanlar Eryokuşu Sokak 2225 ada 6 parselde 9/A kapı numaralı tarihi ev çalışma alanı olarak seçilmiştir. Seçilen örneklem alan tarihi Ankara evlerinin tespit edilen özellikleri açısından incelenmiştir. Yapının mevcut durumu incelendiğinde tarihi Ankara evlerinin genel karakteriyle uyum gösteren özelliklerde, iç sofalı plan şemasına sahip olduğu ve birinci katta doğu ve güney yönlerdeki çıkma-cumbalarla ve giyotin pencerelerle cephenin zenginleştirildiği görülmüştür. Bodrum kat, zemin kat ve birinci kattan oluşan yapının zemin kattaki sofa ile avluya açıldığı ve bahçeyle bütünleştiği görülmüştür. Tarihi Osmanlı Türk evleri için büyük önemi olan tavanların bu evde de önemli bir yeri olduğu ve yapıdaki süsleme öğelerinin ahşap elemanlarda (kapı, dolap, tavan vb.) ve üst kattaki tavanlarda yer alan sıva üzeri kalem işleri ile duvarlarda yer alan ahşap bordürler ve bazı duvarlardaki kalem işlerinde toplandığı görülmüştür. Yapıda yer alan sıva üzeri kalem işleri yapının tarihlendirilmesi açısından da önemlidir. Yerinde yapılan inceleme ve çalışmalar sırasında yapının ciddi bir bozulma sürecinde olduğu tespit edilmiştir. Taşıyıcı sistemde oluşan hasarlardan dolayı yapı yıkılma tehlikesi ile karşılaşmış ve mülkiyet sahibi tarafından yapının batı cephesinin ve kuzey cephesinin bir bölümü duvarlarının yenilendiği görülmüştür. Bunun yanı sıra yapının iki odasındaki süslemeli tavan göbekleri de kaybolmuş ve ahşap elemanlarda ciddi bozulmalar oluşmuştur. Geçmişe tanıklık eden bu yapıların korunması ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve restorasyonları için kaynak aktarılması gerekmektedir. Bu çalışma ile günümüzde az sayıda kalan tarihi Osmanlı Türk evlerinin koruması konusuna dikkat çekilmesi istenmektedir.

Keywords: