Abstract:

Bireyin yaşamla ve dünyayla kurduğu etkileşimlerin problematik bir neticesi şeklinde tanımlanabilecek nihilizm, anlam ve değer yokluğunun yarattığı kriz konumuna işaret eden bir olgudur. Bu olgunun imlediği olumsuz paradigmayı kuramındaki eleştirel yaklaşımın temeline oturtan Nietzsche’ye göre, değerden ve anlamdan uzaklaşmış insanın kendini aşarak yeni bir bilinç ve ahlak düzeyine varması, ancak ve ancak söz konusu krizin önce tecrübe edilip sonra da fırsata çevrilmesiyle mümkündür. Bunu başarabilecek tek bireylik hali ise, krizi bir olanağa dönüştürüp yepyeni değerler sisteminin oluşturduğu bir ahlak ortaya çıkarabilecek iradeye sahip üstinsandır. Bununla birlikte, nihilizmi sadece 19. yüzyılın değil, gelecek yüzyılların da sorunu olarak gören Nietzsche için bu, insana dair varoluşsal bir durum olması bakımından evrensel düzeyde yaygın bir görüngüdür. Dolayısıyla nihilizm, bireysel olduğu kadar toplumsal, politik, ahlaki veçhelere de bürünebilen 20. ve 21. yüzyılların en karmaşık problemlerinden birisidir. Bu doğrultuda, tüm toplumların gündelik yaşamında ortaya çıkabilen nihilizmin çeşitli izdüşümlerine, pek çok sanat yapıtında rastlanır. Özellikle edebiyat ve sinemada üretilen birçok eserde, bu çerçevede yorumlanabilecek birey temsilleri gözlemlenebilir. Bu temsillerin kendini gösterdiği yerlerden biri de, Türkiye’de 1990’ların ortalarında ortaya çıkan Yeni Türk Sineması’na dâhil bazı filmlerdir. Auteur yönetmenlerin çektiği bu filmlerde, varoluşsal problemlerden mustarip karakter temsilleri aracılığıyla bireyin anlam sorunu ele alınır. Söz konusu yönetmenlerden birisi olan Tayfun Pirselimoğlu’nun Yol Kenarı adlı yapıtında da, bu eğilim açık biçimde görülür. Filmdeki birey temsillerini Nietzscheci nihilizm kuramı bağlamında analiz etmeye odaklanacak bu çalışma, ayrıca, anlatı yapısında üstinsan kavramının bir olasılık olarak ortaya çıkışını irdeleyecektir. Böylece, Türk Sineması’ndaki bir örnek üzerinden sinema-felsefe ilişkisine dair niteliksel okumalar ortaya konurken, aynı zamanda, Türkiye toplumundaki bireyin sanatsal ve felsefi kavranışına yönelik yorumlamalar da mümkün hale gelecektir

Keywords: