Özet:

Volapük (1879) ve Esperanto (1887) başta olmak üzere ortak ve evrensel bir dil oluşturmak amacıyla ortaya çıkan yapma dil girişimleri 19. yüzyılın son çeyreğinde ve 20. yüzyılın başında dünya basınında geniş yankı bulmuştur. Osmanlı matbuatında da bu popüler konuya duyarsız kalınmamış; konuyla ilgili makale ve kitaplar hazırlanmış; Volapük ve Esperanto'ya dair kitaplar tüm dünyada rağbet gördükleri yıllarda Osmanlı Türkçesine aktarılmıştır. Bu makalenin amacı yapma dillerle ilgili Osmanlı matbuatında yer alan -çoğu günümüz Türkçesine aktarılmamış- çalışmaları tanıtmak ve Osmanlı aydınının "lisân-ı umûmî" olarak nitelendirdiği bu dillere yaklaşımını tespit etmektir. Bu amaç doğrultusunda Osmanlı matbuatında yapma dillerle ilgili 1893-1917 yılları arasında çıkan altı kitap ve Servet-i Fünun dergisindeki beş makale üzerinde durulmuştur. Eserler incelendiğinde Osmanlı aydınının, teknolojik gelişmelerle giderek küçülen dünyada dil bilmeme probleminin açtığı sorunlara çözüm getiren, kısa zamanda kolayca öğrenildiği iddia edilen, herhangi bir millete ait olmayan, barışın anahtarı diye lanse edilen, "tarafsız" olarak nitelenen yapma dillere sıcak baktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: