Özet:

Halk edebiyatı ürünleri arasında yer alan masallar söz varlığı, kültürel alt yapısı ve anlam katmanlarının zenginliğiyle dikkat çeken anlatı türüdür. Halk biliminde çeşitli çalışmalara konu olan masallarda yer alan hayal ürünü ögeler çoğu zaman bireye ve topluma ait yaşantıların izlerini taşır. Masallar bu yönüyle sanıldığının aksine hayatın dışında değil içindedir. Vladimir Propp, 1928 yılında yayımladığı Morfogija Skazki adlı eserinde masalların yapısal unsurlarını belirlemiştir. Masalların yapısal analizini yaparak “sabit” ve “değişken” masal unsurlarını tespit etmiştir. Propp’a göre bu unsurlar bütün halk masallarında benzer işlevlere sahiptir ve bütün olağanüstü masallar yapıları açısından tek tiptir. Propp ayrıca masallarda otuz bir tane işlev tespit etmiştir. Her bir işlevin kısa bir tanımı ve şematik karşılaştırmalar yapmayı sağlayan bir simgesi vardır. Bu çalışmada da Bilge Seyidoğlu tarafından derlenen Erzurum halk masallarından “Üç Turunçlar” masalı, Propp’un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemi’ne göre incelenmiştir. Çalışmada öncelikle Üç Turunçlar masalının epizotları ve motifleri belirlenmiş daha sonra ise masalın yapısı Propp’un Yapısal Anlatı Çözümleme Yöntemi’ne göre incelenmiştir. İncelemede masalın iki olay dizisinden oluştuğu belirlenmiştir. Her iki olay dizisinin de masaldaki iki eksiğin giderilmesi üzerine şekillendiği ve ana kahramanın eksiklikleri gidermek, tamamlamak için çaba gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca Üç Turunçlar masalının Propp metodunda belirtilen işlemlerin tamamına yakınını karşıladığı ve bu yönüyle evrensel masal kalıbıyla uyumlu olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler: