Abstract :

Bireyin ve toplumun menfaatini gözetmek İslam Hukukunun temel ilkelerinden biridir. İslam zekât, kefaret ve adak gibi bir kısmı zaruri, bir kısmı da nafile, sadaka ve vakıf gibi gönüllü olan pek çok kaynağı insanların istifadesine sunmuştur. Vakıfta bulunmanın teşvik edilmesi bu ilkeyi destekleyen uygulamalar olarak sayılabilir. Vakıflar, çeşitli alanlarda yapılabilme ve devamlı olma özelliğinden dolayı, belki de bu uygulamaların en önemlisidir. Vakıflar bulunduğu toplumun kalkınmasında ve gelişmesinde büyük bir rol oynarlar. Kimilerinin zannettiği gibi vakıflar sadece cami inşası gibi dini alanlarda topluma hizmet etmek ve sorunlarını çözmek üzere faaliyet yürütmekle kalmaz önceki dönemlerde görüldüğü gibi hayatın bütün alanlarında etkin bir rol üstlenirler. Toplumdaki birçok rolü nedeniyle vakfın toplumlarda büyük bir önemi vardır ki bu tarih boyunca öğrendiklerimizden ve çeşitli alanlarda sahip olduğu önemli değerden açıkça görülmektedir. Osmanlı vakıfları da bu görüşün en belirgin kanıtıdır. Ticarî, ziraî, endüstriyel, bilimsel vb. birçok alandaki vakıflar sayesinde Osmanlı’nın kendi dönemindeki birçok devletten daha ileride olduğu görülür. Osmanlı vakıflarının başta sosyal ve ekonomik alanlar olmak üzere bireyi ve toplumu ilgilendiren her alanda büyük bir etkisi olduğu bilinmektedir. Ancak daha sonra meydana gelen birçok değişikliğin ardından vakıf sistemi pek çok sorundan mustarip, vakfın hakiki manasının ve rolünün idrak edilmesindeki sıkıntılar ortaya çıkmıştır. Ayrıca dış devletlerin, vakıf yöneticilerinin veya çalışanların etkisi ile vakıfların idarî, malî vb. birçok sorun ve zorlukla karşı karşıya olduğu görülmektedir. Bu sebeplerden dolayı vakıfların rolü ihmal edilmiş ve faaliyet alanları zamanla engellenerek azalmıştır. Vakıfların toplumdaki rolünün yeniden ihyası gerekmektedir. Bu nedenle vakıfları canlandırmak, problemlere çözüm bulmak, vakfın etkinliğini artırmak amacıyla iktisadi ve teknolojik gelişmelerin yakından takip edilmesi, malî ve idarî işlerin düzenlenmesi gerekir. Ayrıca günümüzde uluslararası örgütler, teknoloji hamleleri ve medya iletişim araçlarına daha kolay erişebilme sayesinde küresel vakıf ortaya çıkmıştır. Küresel vakıf, tüzel veya gerçek kişi olup malik oldukları parayı veya fonları, küresel olma vasfını dikkate alarak, vakfedenin şartlarına ve hükümlerine göre kurulmaktadır. Her ne kadar vakfın şartları ve hükümlerine göre kurulsa da bu vakıflar da birçok problemle karşı karşıya kalmaktadır. Genel olarak vakıfları yönetme ve yatırım yapma yolları hakkında alimlerden fetvalar alınıp vakfın ihtiyacı göz önüne alındığında, toplumdaki rolünü etkin bir şekilde canlandırmak için, karşılaştığı sorunları tespit etmek ve çözüm bulmaya çalışmak gerekmektedir. Makalede vakıf işlemlerinin gerçekleştirilmesinde Blok Zinciri teknolojisinin kullanılması, bazı problemlerin çözümü için önerilmiştir. Bu bağlamda öncelikle vakıfların hem devlet sınırları içinde hem de küresel vakıfların karşılaştığı sorunlar ele alınmıştır. Bu sorunlara idari verimlilik ile ilgili bazı çözümler ve bazı donanım sorunlarına teknolojik bir idari çözüm olarak block zinciri teknolojisinin kullanılması önerilmiştir. Blok Zinciri teknolojisinin vakıf işlemlerinde nasıl kullanılacağından, vakıflar üzerindeki etkisinden ve vakıflarla ilgili sorunları giderme konusundaki avantajlarından bahsedildikten sonra konuyla alakalı fıkhî meseleler; akid meclisi, siga, in’ikad şartları ve kabz çerçevesinde ele alınmıştır.  

Keywords :