Abstract:

Türkiye’nin siyasi bağımsızlığının onaylanacağı Lozan Barış görüşmelerine ara verildiği dönemde düzenlenen Türkiye İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923), iktisadi bağımsızlığın altının çizilmesi açısında önemlidir. Kongrede alınan kararlarda özel girişimciliğin desteklenmesi ön plana çıkmış olmakla birlikte, Lozan Barış Antlaşması’nda gümrük tarifelerine 1929 yılına kadar geçerli olacak kısıtlamaların getirilmesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin spesifik gümrük tarifelerini uygulamasını engellemiştir. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı tüm dünyayı olduğu gibi Türkiye Cumhuriyeti’ni de olumsuz yönde etkilemiştir. Bu sıkıntılı sürecin en az zararla atlatabilmesi adına bir yandan özel girişime devlet desteği verilip, ekonomik hayatı düzenleyen çeşitli tedbirler alınırken diğer yandan da toplumsal gerilimin çoğulcu bir siyasi yöntem ile giderilmesi düşünülmüş ve Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Ancak bahse konu partinin kuruluşu beklenen etkiyi yapmadığı gibi siyasi ortamın daha da gerilmesine neden olmuş ve kısa bir süre sonra da kendisini feshetme kararı almıştır. Bu dönemde Mustafa Kemal (Atatürk) tarafından, Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın fesih sebeplerini halka birinci ağızdan anlatmak, devrimlerin halk tarafından ne derece benimsendiğinin gözlemlemek ve ekonomik krizin etkilerini yakından müşahade ederek, çözüm üretmek amacıyla üç ay süren Anadolu gezisi icra edilmiştir. 1929 Bunalımı’nın Türkiye Cumhuriyeti’ne ekonomik ve siyasal yansımalarını ve sıkıntıların aşılmasına yönelik çözüm arayışlarını değerlendirmek üzere yapılan bu çalışmada öncelikle dönemin gazeteleri ve arşiv belgelerinden yararlanılmıştır. Çalışmanın çerçevesini, Türkiye Cumhuriyeti’nin Osmanlı Devleti’nden devraldığı ekonomik miras, SCF’nin kurulması ve feshedilmesini zorunlu kılan koşullar ile Mustafa Kemal (Atatürk)’ün Anadolu gezileri esnasındaki tespitleri ve çözüm çabaları oluşturmuştur.

Keywords: