Özet:

Tarih, kültür, zihniyet, tabiat gibi pek çok kaynaktan beslenen klasik Türk şiirinde, bu kaynakların temelini oluşturan asıl faktör insandır. Bu nedenle insan ve insanla ilgili görünüşler klasik Türk şiirinde oldukça fazla yer almaktadır. Bu görünüşler şiirlerde tipler ve kişilikler olarak karşımıza çıkmaktadır. Klasik Türk şiirinde kaside veya tarih manzumelerinde sıklıkla karşılaşılan şeyhülislamlar da tarihî kişilikler arasında yer almaktadır. Klasik Türk şiirinde devlet adamlarına oldukça fazla yer verilmiştir. Şiirlerde devlet adamları genellikle kendilerine sunulan kasidelerle, vefat, düğün, görevde yükselme veya görevden alınma gibi önemli hususlar için yazılan tarih manzumelerinde ve bunun beraberinde gazellerde yer almaktadır. Klasik Türk şiirinde devlet adamları pek çok özelliğiyle de anılmıştır. Bu özellikleri devlet ve toplum değerleri ile kişisel özellikler olarak iki ana gruba ayırmak mümkündür. Savaşçılık, cihan hakimiyeti, devletçilik, asayiş, fetih, yönetim anlayışı, üstünlük ve kahramanlık gibi özellikler devlet ve toplum değerleri başlığında değerlendirilebilmektedir. Görev bilgisi, güzel ahlâk, adalet, cömertlik, akıllılık, biyografi, hükmünün yürümesi, beraber anıldığı ünlü kişilikler, tedbirlilik, kahırlılık, basiret, ilim ehli, dindarlık, sanat, zıllullah, reşitlik gibi özellikler ise devlet adamlarının şiirlerde rastlanan kişisel özelliklerindendir. Bu çalışmada klasik Türk şiirindeki devlet adamlığı vasıflarından olan güzel ahlak vasfı 18. yüzyıl şeyhülislamlarında incelenmiştir. Belirlenen üç divanda yer alan toplam 10 şeyhülislamın öncelikle kısa biyografilerine değinilmiştir. Ardından şeyhülislamlar için güzel ahlak şiirlerde nasıl kullanıldığı incelenmiştir. Örnek beyitlere ve beyitlerde özellikleri yansıtan kelime, tamlama, mısra gibi öğelere anlamlarıyla birlikte yer verilmiştir. Çalışmanın sonunda elde edilen verilerin istatiksel sonuçlarını gösteren bir tablo da yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler: