Özet:

Tüketim olgusu insanlık tarihinin her döneminde var olmuş ve toplumsal yapının özelliklerine göre yeni bir şekil alarak insan ve toplum yaşantısını etkilemede önemli bir yeri olmuştur. Zamanla tüketim ve kültür kavramları bir arada kullanılmış, hem akademik hem de farklı çevrelerde tüketim ve tüketim kültürünün birey ve toplum hayatı üzerindeki etkilerine dair tartışmalar yürütülmüştür. Bu bağlamda tüketim kültürünün nasıl doğduğuna dair akademik literatüre bakıldığında, kimilerinin 18. ve 19. Yüzyıldaki sanayileşme ve modernitiye dayandırdığı kimilerinin ise postmodern dönemin bir ürünü olarak ele aldığı görülmektedir. Türkiye özelinde düşünüldüğünde, tüketim ve tüketim kültürünün etkilerine dair yapılan tartışmaların ve getirilen eleştirilerin modernleşme sürecinin ilk evrelerinde yaşanan gelişmelerle de yakın bir ilişki içinde olduğu düşünülmektedir. Nitekim Osmanlı imparatorluğu döneminde, itici gücü askeri yenilgiler olmakla birlikte toplumsal ve siyasal alanda etkilerini gösteren ve bir proje olarak nitelendirilebilecek modernleşme sürecinde Batılılaşmanın yönünün ne olacağı, toplum ve birey üzerindeki izdüşümleri önemli bir tartışma konusu olmuştur. Bu konuda farklı fikirler ortaya atılırken yine aynı sürecin bir ürünü olan romanlarda da aynı konunun ele alındığı görülmekte, bu yolda nasıl ilerleneceğine dair “doğru” ve “yanlış”lara ilişkin bir çerçeve çizilmektedir. İşte bu minvalde altı çizilen unsurlardan biri de tüketim olgusudur. Zira kimi zaman Batılılaşmanın yanlış yorumlanmasının bir sonucu olarak ele alınan tüketim olgusu ve yaşam tarzları Tanzimat Dönemi romanlarında ele alınmıştır. Dönemin romanlarında bu konuları işleyen önemli eserlerden biri kuşkusuz Ahmet Mithat’ın kaleme aldığı “Felâtun Bey ile Rakım Efendi”dir. Bu çalışmada söz konusu eserde “tüketim” konusunun nasıl ele alındığı, bu kapsamda hangi imgelerin kullanıldığı ve eserin nasıl bir anlatı yapısına sahip olduğu hem romandaki karakterler hem de olaylar üzerinden ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: