Abstract:

Terimler üzerine yapılan araştırmalar bilim tarihi çalışmalarına önemli katkılar sağlamaktadır. Bilindiği gibi yazı dili, bilimin gelişmesinde büyük bir öneme sahiptir ve dil, bilginin edinilmesinde önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilimsel kavramlar kişilere göre değişmez, çünkü bilginin sonraki kuşağa aktarılabilmesi için kavramlar üzerinde anlaşmak bir zorunluluktur. Türk bilim tarihine baktığımız zaman tarihi tıp metinlerinin önemli bir yer kapladığını görürüz. Öte yandan tarihi tıp metinleri üzerinde yapılan çalışmalarda karşılaşılan güçlüklerden biri metinlerde geçen tıbbî terimlerin açıklanması konusundadır. Araştırmacıların kolaylıkla ulaşabilecekleri birkaç Osmanlıca sözlük ile yetinmeleri tıbbî terimleri açıklamaya yetmediği bilinmektedir. Tıbbî terimler içinde hastalık adları önemli bir yer kaplamaktadır ve bu terimler sadece Türk terim bilimi için değil tarihsel tıp araştırmaları için de önemlidir. Anadolu’da 14. yüzyıldan itibaren tıp konulu metinlerin arttığı görülmektedir. Klasik tedavi yöntemlerine dayanan ve hastanın hayatını tehlikeye atmamak için yeni tıbbî tedavi ve müdahaleye mesafeli olan, Arap ve Fars kaynaklarını izleyen Osmanlı tıbbı, yeni tedavi yöntemleri ve bilgi arayışında olan Avrupa tıbbına yetişemedi. 19. yüzyılla birlikte Batıya yönelen Osmanlı tıbbı bu sefer tamamen yabancısı olduğu yeni bilgiyi takip edebilmek için Batı dillerini bilhassa Fransızcayı öğrenmeye başladı. İşte başlangıçta Anadolu sahasında, Arap ve Fars kaynaklarından beslenen, tıp metinlerinin yaygınlaşmaya başladığı 14. yüzyıldan Batı modeli ile eğitim veren modern tıp mekteplerinin kurulduğu 19. yüzyıla kadar egemen olan tıp anlayışı klasik Osmanlı tıbbı olarak adlandırılabilir. Bu çalışmada Klasik Osmanlı tıp külliyatı içinden 14. ve 18. yüzyıllar arasında yazılmış telif ve tercüme 21 tıp metninde dikkatimizi çeken hastalık adlarına yer verilecektir. Bu çalışmadaki amacımız Türk terim bilimine ve Türkçenin tarihsel sözvarlığı araştırmalarına katkı sağlamaktır.

Keywords: