Abstract:

Kubad Abad ve Samsat kazılarında ortaya çıkarılan Anadolu Selçuklu dönemine ait bıçak, okucu, mızrak ucu, çivi ve demircilik faaliyetlerine ait buluntuların arkeometrik yöntemlerle incelenmesi sonucunda bu buluntuların üretim malzemeleri ve yöntemleri tespit edilmiştir. Buluntulardan alınan numunelerin mikroskobik ve kimyasal analizler ile incelenmesi bu dönemde demir alet üretiminde kullanılan demir- çelik ara ürünlerinin iki farklı teknolojik kökene sahip olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bunlardan ilki insanlık tarihinde ilk cevherden demir elde etme yöntemi olan doğrudan izabe yöntemi iken bu yöntemle elde edilmiş demir külçeler (luppeler) okucu, mızrak ucu, çivilerin tümünde ve bıçakların bazılarında üretim malzemesi olarak kullanılmıştır. Demir külçelerden dövülmüş Kubad Abad bıçak, okucu ve bazı çivi örneklerinde karbürleme, katmanlı kaynak gibi metalürjik işlemler ustalıkla uygulanarak ürün özellikleri geliştirilmiştir. Samsat okucu ve mızrak ucu örnekleri ise basit dövme ürünler olarak değerlendirilmektedir. Samsat’da ele geçmiş olan bir bıçak ve iki Kubad Abad örneğinde ise kökenleri Orta ve Güney Asya’ya uzanan bir teknoloji olan pota çeliği ürünü çelik külçelerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Anadolu’da ilk defa örnekleri tespit edilen bu üstün özellikli bıçakların ilk üretim sonrası yüzeylerinde su akışını andıran damask motiflerinin bulunduğu içyapılarına bakarak tahmin edilmektedir. Kubad Abad kazılarında “İşlik” adı verilen bölgede yoğun bir şekilde bulunan demirci cürufları, demirci başlangıç malzemeleri (saflaştırılmış luppeler) ve üretimi yarıda bırakılmış ürünlerin incelenmesi, burada kaynak ve ince işçiliklerin yapıldığı bir demirci atölyesinin varlığını ortaya çıkarmıştır.

Keywords: